III. Uwarunkowania historyczne i geopolityczne rozwoju państwowości w Egipcie. Rewolucja jako koło zamachowe zmian ustrojowych

Doświadczenie kolonializmu wyznaczyło drogę rozwoju, którą Egipt kroczył od ustanowienia brytyjskiego protektoratu w 1882 r. Początkowe pragnienie odzyskania niepodległości, którego apogeum przypadło na rewolucję konstytucyjną z 1919 r. i jed­nostronne uznanie niepodległości Egiptu przez Wielką Brytanię, zamieniło się po 1922 r. w konieczność faktycznego uniezależnienia się od obcych mocarstw. Częściowo udało się to dopiero w 1956 r. po kryzysie sueskim, gdy wojska brytyjskie definitywnie opuściły egipskie terytorium. Pierwsza konstytucja niepodległego Egiptu, podpisana 19 kwietnia 1923 r. i ustanawiająca monarchię konstytucyjną, odzwierciedlała jeszcze niepełną samodzielność kraju w zakresie stanowienia swojego ustroju, polityczny charakter konstytucji oraz całego procesu jej powstania, specyficzny dla późniejszych transformacji. Przepisy pierwotnego tekstu konstytucji gwarantowały szerokie prerogatywy królewskie oraz potwierdzały egipskie pretensje do Sudanu, co było sprzeczne z wizją brytyjskich władz, które przeforsowały zmiany korzystne dla siebie.

Głównym celem twórców konstytucji było zorganizowanie działania władzy państwowej tak, aby nie ograniczyć jej funkcjonowania. Widoczne to jest w znacznie rozbudowanej III części konstytucji z 1923 r., regulującej pozycję władz w kraju, ze szczególnym uwzględnieniem przekazania monarsze władzy wykonawczej i ustawodawczej, sprawowanej razem z Senatem i Izbą Reprezentantów. Ze względu na tarcia polityczne, dezaprobatę królewską wobec ograniczenia jego władzy na rzecz systemu parlamentarnego i naciski ze strony brytyjskiej na to, aby król posiadał jak największe uprawnienia w nowym państwie, podział władzy nie został zapewniony. Dodatkowo łamanie przez głowę państwa przepisów konstytucji nie pociągało za sobą żadnych konsekwencji. W ustawie zasadniczej w wielu miejscach wskazywano, że zawarte w niej prawa zostaną doprecyzowane w odrębnych ustawach; dotyczyło to zwłaszcza sądownictwa i sił zbrojnych. Powodowało to łamanie podstawowych zasad ustroju demokratycznego, z jednoczesnym „niełamaniem” konstytucji jako takiej. Co więcej, uregulowania dotyczące stanu nadzwyczajnego i wykonywania władzy za pomocą dekretów z mocą ustawy poważnie nadwyrężały rodzącą się dopiero egipską państwowość i demokrację. Niebagatelny wpływ na funkcjonowanie konstytucji miała też rzeczywistość społeczno-polityczna w Egipcie. Uwidoczniło się to w trakcie tzw. kryzysu konstytucyjnego z 1930 r., gdy wprowadzono stan wyjątkowy i zawieszono obowiązującą konstytucję, zastępując ją nową, zwiększającą prerogatywy królewskie. Sprawowane przez premiera Sidkiego rządy autorytarne doprowadziły do jego odwołania, zawieszenia nowej konstytucji i przywrócenia - w 1936 roku - poprzedniej ustawy zasadniczej, która obowiązywała w kraju do rewolucji Wolnych Oficerów w 1952 r.