W pewnych przypadkach sankcje konstytucyjne następują z mocy prawa bez konieczności podjęcia jakichkolwiek działań sankcjonujących popełnienie deliktu i wydania aktu potwierdzającego wdrożenie negatywnych konsekwencji tego zdarzenia. Skutki prawne wynikają wprost z przepisów ustawy zasadniczej i ziszczają się z chwilą popełnienia deliktu. Konstytucja RP przewiduje dwie takie sytuacje. Po pierwsze, skazanie prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego skutkuje utratą biernego prawa wyborczego do Sejmu (Senatu) i na urząd Prezydenta RP (art. 99 ust. 3 i art. 127 ust. 3 w zw. z art. 99 ust. 3). Następnie, z mocy art. 144 ust. 2 Konstytucji, nieważne są akty urzędowe Prezydenta RP wydane bez podpisu Prezesa Rady Ministrów. Nieważność następuje w tym przypadku ex lege i jej stwierdzenie nie wymaga wydania jakiegokolwiek orzeczenia czy innego aktu. W nauce podkreśla się, iż niekontrasygnowany akt nie wywołuje skutków prawnych, co w konsekwencji oznacza, iż dotknięty jest sankcją nieważności z mocy prawa.

III. UPŁYW CZASU A MOŻLIWOŚĆ ZASTOSOWANIA SANKCJI KONSTYTUCYJNEJ

Kolejnym istotnym elementem determinującym możliwość zastosowania sankcji konstytucyjnych jest upływ czasu. W pewnych sytuacjach zjawisko to może powodować utrwalenie się stosunków prawnych i faktycznych, które powstały w sposób niezgodny z prawem, bądź utratę prawa, które w sposób długotrwały nie jest realizowane przez uprawniony podmiot. Wprowadzenie do porządku prawnego przepisów określających skutki upływu czasu (terminów) wiąże się z zasadami pewności i zaufania do państwa i prawa. Prawodawca bowiem wyłącza możliwość skutecznego podważania (procesowej delegalizacji) stanów faktycznych i prawnych, które uległy utrwaleniu wskutek upływu czasu. Ma to na celu stabilizację obrotu prawnego, skutkuje legitymizacją bezprawnych działań bądź też wyłącza ich karalność. Upływ czasu prowadzi do ochrony aktywnego naruszyciela prawa z pokrzywdzeniem bezczynnego podmiotu, któremu przysługuje naruszane uprawnienie. Chroni on również sprawców czynów niedozwolonych, którzy nie zostali pociągnięci do odpowiedzialności w zakreślonym ustawowo terminie. Znaczny upływ czasu od popełnienia czynu zabronionego skutkuje tym, że ustawodawca rezygnuje z karania za przestępstwa popełnione przed wielu laty.