Kolejnym deliktem konstytucyjnym z ustawowo zakreślonym terminem zastosowania sankcji jest naruszenie przez parlamentarzystę, wynikającego z treści art. 103 Konstytucji, zakazu incompatibilitas. Naruszenie tego zakazu skutkuje wygaśnięciem mandatu, co zostaje stwierdzone zaskarżalnym postanowieniem odpowiedniego marszałka izby. Może on wydać takie postanowienie tylko w trakcie trwania kadencji izby, gdy dany parlamentarzysta sprawuje swój mandat. Po jego wygaśnięciu (ewentualnie po zakończeniu kadencji izby) wydanie takiego postanowienia jest całkowicie bezprzedmiotowe.

IV. FUNKCJE SANKCJI KONSTYTUCYJNYCH

Podstawowym zadaniem sankcji konstytucyjnych, abstrahując od ich szczegółowych funkcji, jest zmuszenie adresatów do przestrzegania ustawy zasadniczej. Sankcja jako wyraz przymusu normatywnego stanowi zasadniczy bodziec wymuszający zachowanie opisane w normie. Przeżycia psychiczne towarzyszące temu zachowaniu (ocena moralna normy, jej zgodności z innymi normami, wartościami itp.) w formalnym ujęciu nie mają znaczenia, mogą one — co najwyżej — wzmacniać lub osłabiać imperatyw przestrzegania prawa. Istnienie sankcji ma na celu stworzenie sytuacji przymusowej. Zagrożenie dolegliwością wpływa efektywnie na czyjeś postępowanie, gdy ktoś uzna, według swoich ocen, że mniejszym złem jest postąpienie w sposób opisany w normie niż narażenie się na zło, które grozi w przypadku nieposłuszeństwa.

Przechodząc do szczegółowych funkcji sankcji konstytucyjnych należy wyróżnić ich cztery podstawowe rodzaje: represyjną, restytucyjną i redystrybucyjną, prewencyjną. Jedna sankcja może realizować różne funkcje.

F u n k c j a r e p r e s y j n a przejawia się przede wszystkim w karaniu za naruszenie ustawy zasadniczej. Stanowi ona dolegliwość i odwet za popełnienie deliktu konstytucyjnego i nakładana jest bez względu na skutki wynikające z naruszenia. Funkcja ta urzeczywistniana jest przez sankcje, których ujemne konsekwencje bezpośrednio odnoszą się do podmiotu, który dopuścił się popełnienia deliktu. Dolegliwość ma charakter zindywidualizowany i osobisty. Funkcja ta jest realizowana przede wszystkim przez następujące sankcje konstytucyjne: delegalizacja partii politycznej, która narusza art. 13 Konstytucji; złożenie ze stanowiska osoby, która naruszyła przepisy konstytucji (art. 107 oraz art. 145, 146, 198 Konstytucji w zw. z art. 25 ustawy o TS), skrócenie kadencji Sejmu (art. 155 ust. 2 i art. 225), rozwiązane organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (art. 171 ust. 3), wygaśnięcie mandatu parlamentarzysty wskutek naruszenia zasady incompatibilitas (art. 103), odwołanie przez Sejm RPO, który sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu (art. 7 ust. 2 ustawy o RPO w zw. z art. 210 Konstytucji), orzeczoną przez TS utratę przez byłego zwierzchnika państwa świadczeń, o których mowa w ustawie o uposażeniu byłego Prezydenta RP.