Rozważając zagadnienie pozycji prawnej szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego [dalej też: ABW], należy w pierwszej kolejności mieć na względzie to, że jako organ państwowy jest on elementem pewnej większej struktury. Zarówno w przepisach prawa, jak i w doktrynie struktura ta określana jest mianem administracji rządowej. Co istotne, jest to najliczniejsza grupa w systemie organów państwowych, o bardzo zróżnicowanym statusie prawnym i kompetencjach. Ich cechą wspólną jest z ko­lei to, że wszystkie realizują zadania będące pochodnymi funkcji państwa i organizacyjnie oraz funkcjonalnie są powiązane z drugim członem władzy wykonawczej, jakim w myśl obowiązujących w Polsce rozwiązań konstytucyjnych jest Rada Ministrów.

Zasadniczym celem artykułu jest usystematyzowanie wiedzy o miejscu urzędu szefa ABW w strukturze administracji rządowej i roli, jaką w niej odgrywa. [...]

I. KONSTYTUCYJNE USYTUOWANIE SZEFA ABW W STRUKTURZE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

Usytuowanie organów administracji rządowej w obszarze funkcjonowania jednej z trzech głównych władz państwa determinuje ich charakter i rolę, jaką mają do spełnienia. Konsekwencje te są również widoczne w zakresie więzi funkcjonalno-organizacyjnych łączących takie organy z naczelnymi organami władzy państwowej. Jedno i drugie jest zaś pochodną rozwiązań konstytucyjnych. Na gruncie Konstytucji RP z 1997 r. kluczowe znaczenie w omawianej materii będą miały przepisy art. 10 ust. 2 oraz art. 146 ust. 3 i 4 pkt 3. W myśl pierwszego z tych przepisów, Rada Ministrów jest drugim, oprócz Prezydenta RP, konstytucyjnym organem władzy wykonawczej, co oznacza, że jej zadaniem jest realizowanie wszystkiego, co mieści się w pojęciu „władzy wykonawczej”. W świetle drugiego z przytoczonych przepisów, Rada Mini­strów kieruje administracją rządową oraz koordynuje i kontroluje pracę organów ad­ministracji rządowej. Chociażby z tych powodów działalność organów administracji rządowej jest ściśle związana z realizowaniem funkcji wykonawczej.

W tym też kontekście administracja rządowa, jako element struktur organizacyjnych państwa, podejmuje działania stanowiące istotę władzy wykonawczej, które, w pierwszej kolejności, polegają na stosowaniu ustaw, ale nie tylko. Z administracją rządową związany jest jeszcze jeden rodzaj aktywności, charakterystyczny dla władzy wykonawczej, polegający na zapewnianiu bezpieczeństwa państwa. „Organy władzy wykonawczej zawsze były i są powołane po prostu do permanentnej realizacji zadań państwa, także tych, które wynikają z istoty każdej państwowości”, a trudno o lepszy przykład takich zadań niż zapewnienie bezpieczeństwa państwa. W gestii organów wykonawczych leży ochrona egzystencji państwa oraz bezpieczeństwa jego mieszkań­ców i to zarówno w czasie pokoju, jak i w sytuacji zagrożenia czy kryzysu.