1.  Sądy morskie w Wielkiej Brytanii

Uchwalenie przez brytyjski parlament w dniu 23 maja 1941 r. ustawy o alianckich sądach morskich w Zjednoczonym Królestwie stanowiło sygnał dla wielu okupowanych państw sojuszniczych inicjujący tworzenie specjalnej jurysdykcji. Umożliwienie takie­go przedsięwzięcia prawnego na podstawie brytyjskich przepisów było spowodowane wieloma czynnikami. Zgodzić się należy z Wojciechem Burkiewiczem, który stwierdził, że „przyczyny tego zjawiska były złożone, jednakże na pewno jedną z przyczyn były trudności wynikające z niemożliwości prowadzenia normalnej jurysdykcji sądowej i kar­no-administracyjnej w stosunku do marynarzy, na skutek likwidacji odpowiednich orga­nów wykonujących tę jurysdykcję na terenie poszczególnych państw okupowanych”.

Polskie władze na uchodźstwie zdecydowały się na powołanie sądów morskich, któ­re nigdy wcześniej, a także nigdy później (tj. w okresie powojennym) nie funkcjonowa­ły. Dnia 30 września 1941 r. w „Dzienniku Ustaw” opublikowano dekret Prezydenta RP, w którym oficjalnie sformalizowano działalność Sądu Morskiego i Odwoławczego Sądu Morskiego. Sądom tym podlegały sprawy karne oraz wykroczenia popełnione przez oso­by zatrudnione lub przebywające na polskich statkach, z wyjątkiem „poddanych brytyj­skich bądź też obywateli państw będących pod protektoratem brytyjskim”. Takie okre­ślenie właściwości rzeczowej i podmiotowej wyłączyło niektóre organy z rozpatrywania wykroczeń w postępowaniu karno-administracyjnym (art. 40 dekretu o sądach mor­skich). Dotyczyło to w szczególności Konsulatu RP w Zjednoczonym Królestwie. Kon­sul generalny Karol Poznański zawiadomił trzy ministerstwa (Ministerstwo Spraw Zagranicznych; Skarbu, Przemysłu i Handlu; Sprawiedliwości) oraz dwa związki zwią­zane z żeglugą morską, że wraz z opublikowaniem dekretu o sądach morskich „[.] żad­nych spraw dotyczących popełnionych na statkach przekroczeń i przestępstw rozpatry­wał nie będzie, gdyż nie jest już do tego uprawniony. Wszystkie skargi złożone przez kapitanów statków czy też przez Linie Okrętowe, a dotychczas przez Konsulat Gene­ralny nie rozpatrzone, przesłane zostaną do Polskiego Ministerstwa Sprawiedliwości, któremu art. 44 poruczono wykonanie dekretu”.