TK



Wymiar sprawiedliwości w świetle konstytucji kwietniowej w okresie II wojny światowej

Herman Libermann| Ignacy Mościcki| Kodeks Boziewicza| Konstytucja kwietniowa| Oficerski Sąd Honorowy| prawo łaski| subdelegacja kompetencji| układ Sikorski-Majski| Wacław Komarnicki| Władysław Raczkiewicz| Władysław Sikorski

włącz czytnik

Analizując prace legislacyjne Ministerstwa Sprawiedliwości na uchodźstwie w la­tach wojennych, należy wspomnieć o Komisji Prac Ustawodawczych [dalej: KPU], którą powołano do życia na mocy tymczasowego statutu Ministerstwa Sprawiedliwo­ści z 1942 r. Komisja miała się składać „z wybitnych przedstawicieli nauki, praktyki prawa, powołanych przez Ministra Sprawiedliwości”, a jej podstawowe zadanie po­legało na opiniowaniu projektów prawodawczych wnoszonych przez ministra. Na inauguracyjnym posiedzeniu KPU minister sprawiedliwości W. Komarnicki nakreślił priorytetowe zadania Komisji: jak „rewizja [.] wydanych [.] dekretów i ustaw, od­noszących się do wymiaru sprawiedliwości; rewizja niektórych ustaw materialnego prawa karnego, jak i ustawy o przestępstwach przeciwko Polsce; wydanie przepisów wykonawczych (w porozumieniu MSZ) do ustawy konsularnej, regulującej postępo­wanie niesporne, zwłaszcza w dziedzinie spadkobrania; przygotowanie przepisów przejściowych, regulujących przejęcie wymiaru sprawiedliwości w momencie likwi­dacji okupacji; studium nad więziennictwem angielskim; opracowanie projektu odpo­wiedzialności okupantów za dokonane zbrodnie i występki; opracowanie przepisów tymczasowych o organizacji sądownictwa administracyjnego w ograniczonym zakre­sie na terenie centralnych władz polskich w Londynie”. Z zagadnień mających stać się przedmiotem badań, analiz tudzież projektowania jednoznacznie wynika, że Mini­sterstwo Sprawiedliwości dążyło do znowelizowania polskiego prawodawstwa w celu dostosowania go do wojennej rzeczywistości oraz przygotowania podwalin pod przy­szłe ustawodawstwo jurysdykcyjne. Komisja, pracując (od 1 kwietnia 1942 r.) w sze­ściu sekcjach i 28 podkomisjach, działała do końca wojny. Owocem tej działalności były liczne projekty aktów prawnych, które następnie poddawano pod dyskusje na konferencjach międzyministerialnych (do 1945 r. odbyło się ich 24), by niektórym z nich nadać dalszy bieg.

Konstytucyjny wymiar sprawiedliwości doznał swoistego uszczerbku w wyniku wojny. Niektórych norm wynikających z ustawy zasadniczej nie można było wyegze­kwować, zwłaszcza tych związanych z sądownictwem i środowiskiem sędziowskim. Niezależnie od tego część z nich (np. wynikających z art. 68 Konstytucji kwietniowej) wciąż obowiązywała i nadawała polskiej Temidzie wybitnie funkcjonalny charakter. Tak bowiem wypada ocenić dekret Prezydenta RP o zbieraniu i zabezpieczaniu dowo­dów w sprawach o przestępstwa pospolite z dnia 29 kwietnia 1940 r. Słusznie zwra­ca uwagę A. Jankiewicz, że „ten akt normatywny zawierał przepisy wprowadzone na okres wyjątkowych okoliczności wywołanych wojną (działania wojenne, okupacja, emigracja), które przynajmniej częściowo miały zastąpić luki, jakie powstały w sto­sunkach prawnych w zakresie przestępstw pospolitych w związku z niefunkcjonowaniem sądownictwa powszechnego”. Zgodnie z tym dekretem, minister sprawiedli­wości uzyskał upoważnienie do wyznaczania pracowników swojego resortu lub „członków podległych Ministerstwu Komisji badawczych do dokonywania poza gra­nicami państwa wszystkich czynności celem zebrania, ustalenia i zabezpieczenia dowodów w sprawach o przestępstwa pospolite”. Wyznaczone osoby wykonywały operacje dochodzeniowo-śledcze zgodnie z przysługującymi im uprawnieniami wyni­kającymi z kodeksu postępowania karnego z 19 marca 1928 r. Premier mógł wypo­sażyć takich funkcjonariuszy w prawo „do zwalniania przesłuchiwanych od obowiąz­ku zachowania tajemnicy urzędowej”. Sporządzone akta trafiały do Ministerstwa Sprawiedliwości, które przechowywało je do czasu, kiedy można będzie postawić oskarżonego przed sądem, co miało nastąpić po wojnie.

Publicystyka

Zawartość i treści prezentowane w serwisie Obserwator Konstytucyjny nie przedstawiają oficjalnego stanowiska Trybunału Konstytucyjnego.

 
 
 

Artykuły powiązane

Brak art. powiąznych.

 
 
 

Załączniki

Brak załączników do artykułu.

 
 
 

Komentarze

Brak komentarzy.