Warto też przypomnieć, że Trybunał Konstytucyjny dysponuje możliwością wydawania postanowień sygnalizacyjnych, które mogą służyć jako instrument usprawnienia działania państwa. Może być to instrument skuteczny, o ile zostanie właściwie potraktowany przez adresatów sygnalizacji. Chcę podkreślić, że w taki sposób organ prawodawczy często otrzymuje informację, że wskazywana regulacja (jeśli w przyszłości trafi do Trybunału) może okazać się niekonstytucyjna. W postanowieniu sygnalizacyjnym S 1/11 Trybunał zwrócił uwagę na konieczność podjęcia przez władze publiczne działań (w tym działań legislacyjnych), które będą zmierzały do eliminacji opóźnień w zwalnianiu więźniów po wykonaniu orzeczenia.

***

Działalność orzecznicza Trybunału Konstytucyjnego wywiera wpływ na państwo, całe społeczeństwo i poszczególne grupy społeczne. Zdecydowana większość orzeczeń wcześniej czy później istotnie wpływa też na życie jednostek, rozwój osobowości każdego z nas, nasze kariery zawodowe, życie rodzinne. W istocie bowiem wydając rozstrzygnięcia o konstytucyjności Trybunał współkreuje system prawny. Czyni to mając na uwadze nie tylko współtworzenie państwa sprawnie działającego, ale jednocześnie takiego, które przez to staje się bardziej przyjazne dla obywatela.

Spośród wszystkich przepisów Konstytucji najczęściej (skutecznie) powoływanym wzorcem kontroli w postępowaniach przed Trybunałem był w 2011 roku jej art. 2, statuujący zasadę demokratycznego państwa prawnego. W dotychczasowej działalności orzeczniczej z zasady tej Trybunał Konstytucyjny wywiódł katalog zasad szczegółowych, takich jak: zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasada pewności prawa, zasada ochrony praw słusznie nabytych, zasada poprawnej legislacji, w tym określoności prawa. Wszystkie one znajdują uzasadnienie w aksjologii Konstytucji, ale pośrednio wskazują także na troskę Trybunału o większą spolegliwość państwa wobec obywatela i pomagają współtworzyć kulturę prawną Polaków. Poczucie, że prawo jest stale z nimi i dla nich, a nie przeciwko nim.