Warto zatem rozważyć wpływ omawianych procesów na kształtowanie się kra­jowego systemu prawa i powiązanie tych zjawisk z wykładnią przepisów polskiej Konstytucji. T. Górzyńska wskazuje, że problematyka jawności funkcjonowania publicznych instytucji stała się przedmiotem dyskusji i regulacji prawnych m.in. ze względu na proces wzbogacania zasobów informacyjnych i powiązany z nim rozwój informatyki, dzięki której informacja przekształciła się z pasywnej wartości w dobro obiegowe. Analiza tej materii zostanie oparta na rozważaniach związanych z pra­wem dostępu do informacji publicznej i jego wpływem na rozwój społeczeństwa infor­macyjnego i gospodarkę. Optymalne ukształtowane zasad dostępu do informacji ma ścisły związek z właściwym przebiegiem tych procesów.

2. Podstawowa charakterystyka konstytucyjnego prawa do informacji publicznej

W polskiej ustawie zasadniczej z 1997 r. po raz pierwszy w naszym kraju nor­matywnie zdefiniowano prawo do uzyskiwania informacji o działalności podmiotów publicznych, które zostało wyrażone w art. 61, znajdującym się w rozdziale II zaty­tułowanym „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, w podrozdziale: „Wolności i prawa polityczne”. Należy ono do kategorii publicznych praw podmio­towych. Zaklasyfikowano je do grupy wolności i praw politycznych ze względu na jego ścisły związek z problematyką udziału społeczeństwa w sprawowaniu władzy.

Prawo do uzyskania informacji „oznacza ciążący na właściwych organach obowiązek udzielenia informacji, a po stronie uprawnionej oznacza możność dostępu do tych informacji i prawo ich otrzymania”. W orzecznictwie wskazuje się, że „ratio legis regulacji zawartej w art. 61 Konstytucji RP, a także w ustawie o dostępie do informa­cji publicznej wynika (...) z zasady udziału obywateli w życiu publicznym i sprawo­wania społecznej kontroli”.

Stanowi ona ważny atrybut państwa demokratycznego, umożliwiający obywatelom świadome i racjonalne podejmowanie decyzji związanych z ich aktywnym udziałem życiu politycznym i społecznym. Podczas analizy pojęcia informacji o działalności podmiotów publicznych na pierwszy plan wysuwa się kry­terium podmiotowe obejmujące organy władzy publicznej, osoby pełniące funkcje publiczne, organy samorządu gospodarczego i zawodowego, a także inne osoby oraz jednostki organizacyjne w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Rozwinięciem i ustawowym uszczegółowieniem omawianej regulacji konstytucyjnej jest ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (dalej: u.d.i.p.).