Szerokie pole oddziaływania konstytucyjnej zasady pierwszeństwa, pomimo wy-łączenia z jej zakresu samej konstytucji, a także możliwość pomijania na jej podstawie ustaw wadliwych treściowo, proceduralnie oraz kompetencyjnie, pozwalają uznać, że jest ona dostatecznie efektywnym środkiem eliminowania kolizji ustaw z prawem unijnym. Z kolei potrzeba usunięcia dysfunkcjonalnego efektu jednoczesnego podporządkowania sądów krajowych dwóm odrębnym jurysdykcjom (z jednej strony — unijnej, z drugiej strony — trybunalskiej) uzasadnia zredefiniowanie przesłanki funkcjonalnej pytania prawnego i pozostawienie orzekania w tzw. sprawach unijnych sądom krajowym działającym na zasadach właściwych dla tego właśnie systemu. Swego rodzaju kosztem będzie w tym wypadku uszczuplenie uprawnień sądu konstytucyjnego, ale — co istotne — tylko w odniesieniu do pewnej kategorii spraw i tylko w jednym z trybów kontroli konstytucyjności prawa.

[20] Zob. np. postanowienie TK z 19 grudnia 2006 r., sygn. akt P 37/05.
[21] Zob. art. 193 Konstytucji. 
[22] Szerzej na ten temat, zamiast wielu, zob. M. Wiącek, Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2011, s. 232 i n., a także cyt. tam piśmiennictwo i orzecznictwo.
[23] Zob. np. D. Kornobis-Romanowska, Sąd krajowy w prawie wspólnotowym, Kraków 2007, s. 229 i n.; D. Miąsik, Sprawa unijna..., s. 700 i n.; P. Brzeziński, Unijny obowiązek odmowy zastosowania przez sąd krajowy ustawy niezgodnej z dyrektywą Unii Europejskiej, Warszawa 2010, s. 25 i n.
[24] Zob. np. A. Wróbel, Zasada pierwszeństwa prawa unijnego przed prawem państw członkowskich, [w:] Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, t. 1, red. A. Wróbel, Warszawa 2010, s. 134 i n.; P. Craig, G. de Bùrca, Text, Cases, and Materials, Oxford 2011, s. 256 i n.; K. Kowalik-Bańczyk, Tożsamość narodowa — dopuszczany wyjątek od zasady prymatu, [w:] Prawo Unii Europejskiej a prawo konstytucyjne państw członkowskich, red. S. Dudzik, N. Półtorak, Warszawa 2013, s. 29 i n.; D. Miąsik, Zapewnienie skuteczności wyrokom Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej poprzez odmowę zastosowania przepisu prawa krajowego sprzecznego z prawem unijnym, [w:] Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym, red. A. Wróbel, Warszawa 2011, s. 641 i n.; P. Brzeziński, dz. cyt., s. 32 i n.; A. Sołtys, Spór o zasadę supremacji, [w:] Studia z prawa Unii Europejskiej, red. S. Biernat, Kraków 2000, s. 13 i n.
[25] Zamiast wielu, zob. A. Wróbel, Zasada pierwszeństwa..., s. 145, 154-156, z powołaniem na m.in. wyroki TSUE w sprawach Simmenthal i Kücükdeveci.
 [26] W tym duchu zob. np. K. Wojtyczek, Przekazywanie kompetencji państwa organizacjom międzynarodowym, Kraków 2007, s. 315-316; M. Taborowski, Zgodność ustawy z Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską jako przedmiot pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego, „Europejski Przegląd Sądowy” 2006, nr 5, s. 43 i n.; A. Wyrozumska, Stosowanie prawa wspólnotowego a art. 91, 188 ust. 2 i 193 Konstytucji RP, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007, nr 3, s. 40 i n.
[27] Zamiast wielu, zob. K. Wójtowicz, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej a członkostwo w Unii Europejskiej, [w:] Konstytucja dla rozszerzającej się Europy, red. E. Popławska, Warszawa 2000, s. 171.
[28] Zob. np.: A. Wróbel, Stosowanie prawa międzynarodowego i prawa Unii Europejskiej przez sądy RP, [w:] Otwarcie Konstytucji RP na prawo międzynarodowe i proces integracyjny, red. K. Wójtowicz, Warszawa 2006, s. 217-218; P. Bogdanowicz, M. Wiącek, Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego a kompetencje Trybunału Konstytucyjnego (uwagi na tle postanowienia WSA w Poznaniu z dnia 30 maja 2008 r., sygn. akt I SA/Po 1756/07), „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2009, nr 3, s. 62. Z kolei zdaniem S. Biernata, różnice sformułowań w art. 91 Konstytucji są wynikiem przede wszystkim niedoskonałej redakcji przepisów (S. Biernat, Miejsce prawa pochodnego Wspólnoty Europejskiej w systemie konstytucyjnym Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. a członkostwo Polski w Unii Europejskiej, red. C. Mik, Toruń 1999, s. 177).
[29] Zob. np. art. 79 ust. 1, art. 93 ust. 3, art. 122 ust. 3, art. 133 ust. 2, art. 184, 188, 193, 224 ust. 2 Konstytucji 
[30] Odmiennie zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 28 listopada 2013 r., sygn. akt I KZP 15/13. Por. także aprobującą glosę do tego postanowienia: A. Krzywoń, Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. akt I KZP 15/13, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2014, nr 1, s. 163 i n., oraz krytyczną glosę: J. Maliszewska-Nienartowicz, Naruszenie obowiązku notyfikacji przepisów technicznych a zasada pierwszeństwa prawa UE — glosa do postanowienia SN z 28.11.2013 r. (I KZP 15/13), „Europejski Przegląd Sądowy” 2014, nr 6, s. 42 i n.
[31] Art. 91 ust. 2 Konstytucji dotyczy nie tylko prawa unijnego, ale — szerzej — prawa międzynarodowego. Sposób działania zasady pierwszeństwa w sprawach, które nie mają charakteru tzw. spraw unijnych leży jednak poza zakresem tego opracowania. Problematyka ta została odnotowana m.in. w: A. Wyrozum- ska, dz. cyt., s. 43.
[32] Zamiast wielu, zob. K. Działocha, Komentarz do art. 91 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. I, Warszawa 1999, s. 6 i n.
[33] Zob. art. 178 ust. 1 in fine Konstytucji; por. też M. Taborowski, dz. cyt., s. 43.
[34] Zob. np. art. 9 i art. 90 ust. 1 Konstytucji.
[35] Zob. też B. Banaszkiewicz, Glosa do postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 19 grudnia 2006 r., P 37/05 (problem kontroli zgodności polskiej ustawy z prawem wspólnotowym), „Przegląd Legislacyjny” 2007, nr 2, s. 108-109. 
[36] Zob. M. Wiącek, dz. cyt., s. 285; M. Taborowski, dz. cyt., s. 39-40.
[37] Zwrócenie się przez sąd z pytaniem prawnym do TK w toku rozpoznawania tzw. sprawy unijnej i zawieszenie postępowania sądowego, jako przejaw decyzji opartej na kompetencji wyboru drogi prawnej, okazjonalnie może być oczywiście rozwiązaniem użytecznym i pragmatycznym, ale jednak narusza podstawy prawa unijnego i jest sprzeczne z orzecznictwem TSUE.
[38] Zob. też, co do zasady zbieżnie, K. Wojtyczek, Trybunał Konstytucyjny w europejskim systemie konstytucyjnym, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 4, s. 187-188; B. Banaszkiewicz, dz. cyt., s. 110-111. Odmiennie: A. Krzywoń, dz. cyt., s. 166-168; J. Trzciński, Znaczenie braku notyfikacji projektu ustawy dla procedury stanowienia prawa, [w:] Ustroje. Historia i współczesność. Polska — Europa — Ameryka Łacińska. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Jackowi Czajkowskiemu, red. M. Grzybowski, G. Kuca, P. Mikuli, Kraków 2013, s. 493-494.
[39] Zamiast wielu, zob. M. Laskowska, Podstawa prawna stosowania wykładni przyjaznej prawu UE przez Trybunał Konstytucyjny, „Zagadnienia Sądownictwa Konstytucyjnego” 2012, nr 2, s. 23 i n., oraz cyt. tam piśmiennictwo i orzecznictwo, a także C. Mik, Wykładnia zgodna prawa krajowego z prawem Unii Europejskiej, [w:] Polska kultura prawna a proces integracji europejskiej, red. S. Wronkowska, Kraków 2005, s. 115 i n.
[40] Zob. np. wyrok TK z 11 maja 2005 r., sygn. akt K 18/04 oraz postanowienie TK z 19 grudnia 2006 r., sygn. akt P 37/05.
[41] Zob. wyrok TK z 16 listopada 2011 r., sygn. akt SK 45/09.
[42] Zob. np. postanowienie TK z 19 grudnia 2006 r., sygn. akt P 37/05.