Z porównania katalogu konstytucyjnych praw jednostki wspólnych państwom członkowskim UE wynika, że jego trzon stanowią tradycyjne (klasyczne) wolności osobiste i prawa polityczne. Prawa socjalne, kulturalne i gospodarcze (poza prawem własności) są w po szczególnych konstytucjach obecne w różnym stopniu i w ich przypadku nie można wskazać elementów wspólnych wszystkim z nich. Dzieje się tak z powodu występujących zarówno w nauce prawa, jak i wśród różnych sił politycznych kontrowersji dotyczących potrzeby i zakresu regulacji konstytucyjnej praw socjalnych czy, szerzej, całej sfery socjalnej.

Przeciwnicy objęcia regulacją konstytucyjną praw socjalnych stoją na stanowisku, że ze względu na zależność poziomu ich realizacji od stanu koniunktury gospodarczej i związaną z tym zmienność jest to wyłącznie materia ustawowa. W ich przekonaniu, sama ranga regulacji prawnej nie powinna przesądzać o zakresie socjalnych efektów działalności państwa. Podkreślają przy tym, że prawa socjalne mają charakter programowy. W ich przypadku państwo musi najpierw opracować, a później urzeczywistnić całe programy socjalne16. Gdyby obok norm o charakterze programowym istniały w konstytucji prawa socjalne upoważniające jednostkę do roszczeń o świadczenia ze strony państwa, to mogłoby to prowadzić do konieczności przejęcia przez państwo kierowania gospodarką, co byłoby z kolei niezgodne z gwarancjami prawa własności i wolności gospodarczej. W tym kontekście zauważa się, że chodzi tu o samą istotę konstytucji, o cel, jaki ma ona odegrać w państwie. Nawiązując do tego, W. Martens pisze: „Tam gdzie [...] gwarancje wolności interpretowane są jako gwarancje egzystencji, konstytucja wolnościowa znajduje się w sprzeczności sama ze sobą”18. W tym ujęciu przeciwko umieszczaniu w akcie o podstawowym znaczeniu dla danego porządku prawnego praw socjalnych przemawia obawa przed osłabieniem efektywności praw politycznych i wolności osobistych, w sytuacji, gdy ten sam katalog chroniłby jednostkę przed działaniami państwa, a równocześnie upoważniał ją do pozytywnych świadczeń z jego strony.

Zwolennicy objęcia regulacją konstytucyjną praw socjalnych widzą konieczność odejścia od traktowania praw i wolności podstawowych jako służących wyłącznie obronie jednostki przed ingerencjami ze strony państwa. Zagwarantowanie wolności osobistych i praw politycznych jednostki w konstytucji wymaga w tym ujęciu uwzględnienia uwarunkowań ekonomicznych, społecznych i kulturalnych, a więc wprowadzenia do konstytucji praw socjalnych. We współczesnym państwie, zdaniem P. Häberle, „rozwija się wielorakie instrumentarium z następującymi elementami: gwarancjami praw podstawowych, jako praw socjalnych w szerokim tego słowa znaczeniu, jako celu konstytucji, jako podmiotowego prawa do świadczeń i jako maksymy interpretacyjnej dla sądownictwa”.