Żywy dokument

Oczywiście, Konwencja, dzięki ciągle ewoluującemu orzecznictwu Trybunału, pozostaje żywym instrumentem uwzględniającym zmieniające się warunki socjoekonomiczne. Na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat jej treść zmieniała się również dzięki przyjmowanym kolejnym protokołom dodatkowym, ciągle uzupełniającym jej zapisy.

Wśród protokołów dodatkowych można generalnie wyróżnić dwie ich kategorie: protokoły o charakterze materialnym, powołujące do życia nowe prawa i wolności, a także protokoły o charakterze proceduralnym, modyfikujące tak strukturę systemu organów konwencyjnych, jak i postępowanie przed nimi. Za szczególnie istotne uznać należy zwłaszcza te ostatnie. W ostatnich dwóch dekadach, m.in. z uwagi na szerokie otwarcie się Rady Europy na państwa Europy Środkowo-Wschodniej, protokoły proceduralne doprowadziły do radykalnej przebudowy całego systemu. Szczególnie brzemienne w skutki było przyjęcie protokołu nr 11, który doprowadził do likwidacji dualizmu organów Konwencji (poprzez likwidację Europejskiej Komisji Praw Człowieka), wprowadził prawo do skargi indywidualnej kierowanej bezpośrednio do Trybunału, a także zniósł uprawnienia Komitetu Ministrów RE w zakresie merytorycznego załatwiania spraw na etapie ich rozpoznawania.

Nawet tak dalekosiężna reforma okazała się jednak niewystarczająca, zaś Trybunał został niemal zasypany napływającymi skargami, zwłaszcza pochodzącymi od obywateli nowych państw członkowskich. Proces jego reformy jest zatem kontynuowany. Warto w tym kontekście przypomnieć o protokole nr 14, który wszedł w życie 1 czerwca 2010 r. Jego celem było dalsze uproszczenie i usprawnienie postępowania przed ETPCz poprzez umożliwienie wydawania decyzji o niedopuszczalności skargi przez jednego sędziego (wcześniej trzech) czy też wprowadzenie możliwości wydania rozstrzygnięcia merytorycznego przez trzyosobowy skład sędziowski (wcześniej najmniejszy skład rozpoznający sprawy ad meriti był siedmioosobowy) – w przypadku, gdy orzecznictwo Trybunału w danej kwestii jest już ugruntowane, Ponadto, by nie zaprzątać Trybunału sprawami błahymi, wprowadzone zostało również nowe kryterium dopuszczalności skargi – brak znacznego uszczerbku. Protokół nr 14 umożliwił również akcesję Unii Europejskiej do Konwencji, wyznaczając tym samym nowy, interesujący kierunek rozwoju obu systemów.