Rozszerzenie konsensualizmu

W tym kontekście trzeba również wspomnieć o tym, że na mocy ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, doszło do istotnego – w stosunku do nowelizacji procedury karnej z września 2013 r. – rozszerzenia w zakresie sposobu i warunków inicjowania postępowania konsensualnego. Ustawodawca przewidział bowiem, że alternatywnie do aktu oskarżenia, do którego został dołączony wniosek o wymierzenie wyroku, prokurator będzie mógł skierować do sądu sam wniosek o wydanie takiego wyroku. Pozornie formalna zmiana nazwy pisma inicjującego postępowanie przed sądem niesie za sobą bardzo poważne zmiany warunków wydania wyroku w tym trybie konsensualnym.

Dla wystosowania tego rodzaju wniosku niezbędnym będzie, aby okoliczności popełnienia czynu nie budziły wątpliwości, ale również, by podejrzany nie tylko przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu, ale złożył w tym zakresie stosowne wyjaśnienia. Wówczas prokurator, gdy dojdzie do wniosku, że cele postępowania zostaną osiągnięte pomimo nieprzeprowadzenia rozprawy i że zabezpieczone zostały prawne interesy pokrzywdzonego, będzie mógł zaniechać przeprowadzenia dalszych czynności (nie tylko procesowych, ale wszelkich formalnych, w tym również np. zapoznania z materiałami śledztwa lub dochodzenia, ale i nawet wszczęcia postępowania, jeżeli zebrany materiał dowodowy dostarczyły tzw. czynności w niezbędnym zakresie). Nie będzie konieczne również selekcjonowanie materiału postępowania przygotowawczego, całość bowiem akt śledztwa lub dochodzenia będzie przekazywana do sądu.

Rozwiązanie to stanowi niewątpliwą zachętę o charakterze formalnym dla prokuratora do tego, by na wczesnym etapie kończyć postępowania przygotowawcze. Instytucja wniosku o wydanie wyroku w trybie konsensualnym (bez aktu oskarżenia) została jednak wyposażona w stosowne mechanizmy kontroli jakości materiału dowodowego zgromadzonego czasem na bardzo wstępnym etapie postępowania karnego. Sąd bowiem będzie mógł zwrócić prokuratorowi sprawę do dalszego prowadzenia, nieuwzględniając jego wniosku. Zwrócenie sprawy prokuratorowi na tym etapie nie uniemożliwi jednak prokuratorowi ponownego skierowania takiego wniosku, bądź też wystąpienia z aktem oskarżenia zawierającym taki wniosek. W tym ostatnim jednak przypadku, postępowanie przygotowawcze będzie musiało być w formalny sposób zakończone, tak aby dokonać skutecznego wniesienia aktu oskarżenia.