Drugą część Korzeni totalitaryzmu – Imperializm – Hanna Arendt zakończyła słowami odnoszącymi się do bezpaństwowców, setek tysięcy ludzi pozbawionych obywatelstwa ze względów politycznych albo historycznych, de facto w zgodzie z logiką działania systemu politycznego, który opisywała:

„Niebezpieczeństwo istnienia takich ludzi jest dwojakie: po pierwsze i w sposób bardziej widoczny, ich ciągle rosnąca liczba zagraża życiu politycznemu, naszemu ludzkiemu dziełu, światu, który jest wynikiem naszego wspólnego i skoordynowanego wysiłku, oraz – po drugie – zagraża w podobny, a może nawet bardziej przerażający sposób, jak dzikie elementy przyrody niegdyś zagrażały istnieniu miast i wsi stworzonych przez człowieka. Śmiertelne niebezpieczeństwo dla wszelkiej cywilizacji już nie musi przybyć z zewnątrz. Przyroda została opanowana i żadni barbarzyńcy nie grożą zniszczeniem tego, czego nie są w stanie zrozumieć, jak to było w przypadku Mongołów, którzy przez stulecia zagrażali Europie. Nawet pojawienie się rządów totalitarnych jest zjawiskiem tkwiącym w środku, a nie znajdującym się na zewnątrz naszej cywilizacji. Niebezpieczeństwo polega na tym, że globalna, uniwersalnie powiązana cywilizacja może wytworzyć barbarzyńców z samej siebie zmuszając miliony ludzi do życia w warunkach, które wbrew wszelkim pozorom są warunkami życia dzikich.”²

Fragment ten, uznawany za fundament powojennej ksenologii (nauki o obcości, reżimu tropienia obcego-w-nas-samych³), na pierwszy rzut oka zda się nie tylko nietrafny – wydaje się, że obecna sytuacja podważa całą opartą na nim, i liczącą już kilka dekad, tradycję myślową. Moim zdaniem jednak to powierzchowna, zbyt szybka interpretacja, a powyższy akapit – w istocie cała diagnoza Arendt – zachowuje niepokojącą aktualność.