Chdorkowski w rozmowie z Putinem, 20 grudnia 2002. Foto: serwis prasowy Kremla, Wikimedia Commons

Stały Sąd Arbitrażowy w Hadze nakazał Rosji zapłacenie odszkodowania 50 mld dolarów USA za wywłaszczenie akcjonariuszy naftowej spółki Jukos.

Jest to rozstrzygnięcie pozwów złożonych w Trybunale w 2005 roku przez trzech dawnych akcjonariuszy firmy Michaiła Chodorkowskiego: Hulley Enterprises Limited (zarejestrowana na Cyprze), Yukos Universal Limited (rejestracja na Wyspie Man) i Veteran Petroleum Limited (Cypr).

Sędziowie (Stephen M. Schwebe z USA, L. Yves Fortier z Kanady i dr Charles Poncet ze Szwajcarii) jednogłośnie uznali, że Rosja przyjęła środki o skutku równoważnym do wywłaszczenia powodów z inwestycji w Jukos, a zatem naruszyła artykuł 13 (1) Charter Treaty of Energy.

Sędziowie argumentowali, że rosyjscy urzędnicy manipulowali przepisami, by doprowadzić do bankructwa Jukosu. "Rosyjskie sądy ulegały woli rosyjskich władz, by doprowadzić do bankructwa Jukosu, przypisać aktywa państwowej firmie i uwięzić człowieka, który mógł stać się politycznym rywalem" - napisali w uzasadnieniu.

Sędziowie uznali, że "głównym celem Federacji Rosyjskiej nie było zebranie[niezapłaconych]  podatków, lecz doprowadzenie do bankructwa Jukosu i przejęcia jego cennych aktywów".

Ponieważ powodowie popełnili w swoich powództwach błędy, odszkodowanie zostało ustalone na poziomie połowy kwoty wnioskowanej (100 mld USD).

Właścicielami wymienionych spółek są dawni partnerzy biznesowi Michaiła Chodorkowskiego: Płaton Lebiediew, Michaił Brudno, Władimir Dubow i Wasilij Szachnowski.

Według agencji Reutera kwota odszkodowania to poważny cios dla Rosji, która boryka się ze skutkami sankcji gospodarczych oraz faktyczną recesją.

Jukos powstał w 1993. Jego nazwa pochodzi od pierwszych liter głównych aktywów należących wówczas do kompanii: Jugansknieftiegazu (Юганскнефтегаз) i Kujbyszewnieftieorgsintiez (КуйбышевнефтеОргСинтез). W 1995 państwo sprzedało 45% akcji Jukosu bankowi Menatep, który wkrótce dokupił jeszcze 33% akcji. W 1996 na czele przedsiębiorstwa stanął Michaił Chodorkowski, będący jednocześnie głównym akcjonariuszem Menatepu.

W kolejnych latach Jukos przejął kilka mniejszych rosyjskich przedsiębiorstw naftowych, dzięki czemu mógł zwiększyć wydobycie. W 2003 stał się największym przedsiębiorstwem naftowym w Rosji. Roczne wydobycie ropy sięgało 81 mln ton, co dawało niemal 20% całości rosyjskiej produkcji. Sukces zawdzięczał dobremu zarządzaniu (jako jedna z pierwszych rosyjskich kompanii energetycznych, zatrudnił wielu menedżerów z Zachodu), względnej przejrzystości w działaniu i efektywnemu lobbowaniu swoich interesów w rosyjskiej Dumie.