Rada Najwyższa Ukrainy. Foto: Wikimedia Commons

31 sierpnia Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła w pierwszym czytaniu projekt zmian do konstytucji, dotyczący reformy samorządowej (decentralizacji). Projekt poparło 265 deputowanych z dwóch głównych partii koalicyjnych: Bloku Petra Poroszenki i Frontu Ludowego oraz trzech frakcji opozycyjnych. Natomiast przeciw głosowały trzy mniejsze frakcje koalicji: Partia Radykalna Ołeha Laszki, Batkiwszczyna i większość Samopomocy.

Debacie, toczącej się w atmosferze gorszącej awantury, towarzyszył wiec protestacyjny przed gmachem parlamentu. Krytycy projektu twierdzą, że umożliwi on wprowadzenie autonomii Donbasu oraz oskarżają prezydenta Poroszenkę o zdradę interesów narodowych. Po głosowaniu doszło do próby szturmu na siedzibę Rady Najwyższej, w wyniku którego trzech żołnierzy Gwardii Narodowej straciło życie, a ponad 130 osób, głównie spośród służb porządkowych, odniosło rany.

Projekt nowelizacji konstytucji przewiduje fundamentalną reformę państwa przez wprowadzenie nowej, trójstopniowej organizacji samorządu terytorialnego oraz daleko idące ograniczenie kompetencji administracji państwowej wobec wspólnot lokalnych. Jego wprowadzenie przyniesie unowocześnienie państwa ukraińskiego, uczyni możliwymi inne istotne reformy oraz szersze uwzględnienie specyfiki lokalnej bardzo zróżnicowanego wewnętrznie kraju. Do uchwalenia nowelizacji ustawy zasadniczej w drugim czytaniu wymagana jest większość kwalifikowana 300 głosów. Jej uzyskanie jest obecnie niemożliwe, w związku z czym drugie czytanie planowane jest na grudzień lub początek stycznia. Wcześniej parlament ma uchwalić niezbędne ustawy wykonawcze, w tym o samorządzie terytorialnym. Nie ma jednak gwarancji, że uda się zebrać wymaganą liczbę głosów, szczególnie że projekt wywołał najpoważniejszy kryzys koalicji rządzącej od jej powstania.

Kijów przedstawia nowelizację konstytucji jako wypełnienie postanowień porozumienia z Mińska, jednak wpisana do projektu możliwość nadania „szczególnego sposobu działania samorządom niektórych powiatów obwodów donieckiego i ługańskiego” – choć formalnie jest krokiem w kierunku realizacji zobowiązań mińskich – jest ogólnikowa i nie spełnia szczegółowych zapisów porozumienia. Tym bardziej, wbrew obawom krytyków i żądaniom Moskwy, nowela konstytucyjna nie wprowadza autonomii Donbasu (która zresztą nie jest warunkiem Mińska-2).

Główne założenia projektu

Nowelizacja konstytucji przewiduje głęboką reformę państwa przez wprowadzenie trójstopniowej struktury władz samorządowych oraz znaczące zwiększenie ich kompetencji, w szczególności wprowadzenie organów wykonawczych lokalnych rad, które mają przejąć większość kompetencji dotychczasowych terenowych administracji państwowych. Prefekci, nowi przedstawiciele administracji centralnej w rajonach (powiatach) i obwodach (województwach) będą mieć głównie funkcje kontrolne i koordynacyjne. Prezydent będzie mieć prawo zawieszania rad, które podjęły uchwałę godzącą w integralność terytorialną Ukrainy. Dotychczasowe, niewydolne gromady zostają zastąpione silnymi gminami zbiorowymi, podobnymi do polskich. Reforma ma być wprowadzana sukcesywnie w ciągu dwóch lat (powołanie komitetów wykonawczych i mianowanie prefektów ma nastąpić dopiero w I kwartale 2018 roku).