I kolejna uwaga o charakterze porządkującym. Sama istota samorządu, jej konstrukcja ustawowa, domniemanie właściwości dla samorządu terytorialnego i dla gminy w szczególności, oraz związek z realizacją potrzeb mieszkańców sprawiają, że właściwie bardzo wiele orzeczeń, które dotyczą zupełnie innych problemów konstytucyjnych, pośrednio wpływa na funkcjonowanie samorządu, a nawet na jego status publicznoprawny. Dlatego dokonałem podziału, wyroków na takie, które bezpośrednio dotyczą samorządu, a więc takie, w których problem konstytucyjny obejmuje istotę konstytucyjnoprawnego statusu samorządu terytorialnego. To, w pewnym uproszczeniu można sprowadzić do następujących konstytucyjnych wzorców kontroli: wywiedziona z zasady pomocniczości zasada samodzielności gminy, zasada decentralizacji, kategoria wspólnoty samorządowej, lokalność zadań publicznych jednostek samorządu terytorialnego, domniemanie właściwości gminy, źródła prawa miejscowego oraz wzorce kontroli z rozdziału VIII zatytułowanego Samorząd terytorialny. Dlatego warto się pochylić nad  takimi wyrokami i postanowieniami TK, które dotyczą tych konstytutywnych cech samorządu.

Istnieje natomiast niezwykle ważna, druga grupa rozstrzygnięć TK, które wprawdzie pośrednio, ale istotnie odnoszą się do samorządu terytorialnego. Są to takie rozstrzygnięcia, w których problem konstytucyjny wprawdzie dotyczy innych wzorów konstytucyjnych, (nie tych, które wspomniałem wyżej) ale których konsekwencje kształtują sytuację prawną i faktyczną samorządu.

Myślę, że dobrze byłoby w tym miejscu podać przykład takiego wyroku, który konsekwentnie dotyczy samorządu terytorialnego, a jest wydany, czy może być wydany w sprawie, gdzie zaangażowany jest inny wzorzec konstytucyjny. Wyobraźmy sobie, że Trybunał Konstytucyjny kontroluje przepisy regulujące warunki wydawania pozwoleń ekologicznych i opłat za korzystanie ze środowiska. Oczywiście, że mamy tutaj do czynienia z takimi wzorcami, jak artykuł drugi Konstytucji z innymi niż samorząd terytorialny podmiotami, ale rozstrzygnięcie Trybunału dotyczące konstytucyjności takich przepisów wpłynie w sposób pośredni na sytuację prawną i sytuację faktyczną samorządów terytorialnych.