W związku z tym dalej próbujmy zgłębić relacje godności i praw człowieka, nie poprzestając tylko na metaforze źródła czy fundamentu. Ta metafora nie wyjaśnia jeszcze stosunku praw człowieka do godności i vice versa. Idzie bowiem o to, czy to godność wyjaśnia prawa człowieka, czy też prawa i wolności człowieka obywatela wyjaśniają godność. Sądzę, że może wystąpić tu kilka ujęć, które są bardzo interesujące i krótko odniosę się do nich.

Po pierwsze, relację godności oraz praw człowieka mogę rozumieć w taki sposób, że celem praw człowieka jest zapewnienie godności człowiekowi. Prawa człowieka byłyby tutaj środkami, które służą do osiągnięcia celu, jakim jest godność człowieka. Jestem sceptyczny wobec tego wyjaśnienia, jednak oczywiście nie można zaprzeczyć temu, że wiele spośród wolności i praw służy bezpośrednio ugruntowaniu godności człowieka. Dla przykładu, przepisy dotyczące prawnej ochrony jego życia, a i inne w pośredni sposób przyczyniają się do osiągnięcia takiego celu, np. wolności i prawa ekonomiczne, socjalne, kulturalne.

Ale wobec takiego ujęcia relacji godności i praw człowieka, można mieć co najmniej dwie wątpliwości. Godność człowieka nie po to została przywołana przez ustrojodawcę w artykule 30, aby wolności i prawa lub inne regulacje służyły jej, skoro godność jest fundamentem. A jeszcze - jak wykazywałem - wcześniej godność znajduje się niejako poza prawem. Godność jest wartością, a prawa i wolności znajdują się wyłącznie w sferze regulacji prawa pozytywnego. To, że prawa i wolności człowieka miałyby służyć godności człowieka wydaje mi się trochę stawianiem sprawy na głowie. Po wtóre, można byłoby dobrać inne środki prawne, być może lepsze, które służą do osiągnięcia celu, jakim jest godność. Niewykluczone na przykład, że łagodny przymus albo perswazja spełniłyby lepiej takie zadanie, jakim jest zapewnienie godności, niźli taka lub inna wolność. Wiadomo skądinąd, że wolność pozostawiona człowiekowi nie zawsze musi służyć jego godności.