2.2. Posiadanie praw publicznych

Kara pozbawienia praw publicznych jest jednym ze środków karnych orzekanych przez polskie sądy wobec sprawców przestępstw. Skutkiem orzeczenia tego środka karnego jest m.in. utrata prawa do głosowania. Zgodnie z polskim kodeksem karnym, sąd może podjąć decyzję o pozbawieniu praw publicznych w razie skazania na karę pozbawienia wolności, która jest nie krótsza niż 3 lat i została orzeczona za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

Również w tym wypadku warto odwołać się do orzecznictwa ETPC. Początkowo ten organ sądowniczy nie wywodził z Konwencji o ochronie praw człowieka i podsta­wowych wolności zakazu arbitralnego pozbawiania prawa do głosowania więźniów. Przełomowe orzeczenie w przedmiocie praw wyborczych więźniów wydał ETPC w 2004 r., rozpatrując skargę obywatela brytyjskiego Johna Hirsta, który został – po­dobnie jak wszyscy więźniowie osadzeni w zakładach karnych w Wielkiej Brytanii – pozbawiony prawa do głosowania przez cały okres odbywania kary. Trybunał zasuge­rował, że najlepszym rozwiązaniem jest rozdzielenie decyzji o pozbawieniu prawa do głosowania od decyzji o winie i karze. Pozbawienie prawa do głosowania nie powinno mieć bowiem charakteru arbitralnego (tj. nie powinno dotyczyć wszystkich więźniów) oraz blankietowego (tj. nie powinno być niezależne od tego, jakie przestępstwo dana osoba popełniła oraz na jaką karę została skazana), dodatkowo zaś powinno zostać podjęte przez sędziego, biorąc pod uwagę okoliczności sprawy oraz związek popełnio­nego przestępstwa z wyborami i instytucjami demokratycznymi.

Zestawiając opracowany przez ETPC wzorzec kontroli w zakresie możliwości po­zbawienia prawa do głosowania więźniów z polską regulacją, można stwierdzić, że na obecnym etapie rozwoju zasady wolnych wyborów polska regulacja pozostaje z nią zgodna. Wątpliwości budzi jedynie to, że orzekając o pozbawieniu praw publicz­nych, sąd nie może mieć na względzie jedynie tego, czy osoba skazana jest zdolna do oceny konsekwencji swoich decyzji, a w szczególności podjęcia świadomej decyzji wyborczej, gdyż pozbawienie praw publicznych obejmuje obok prawa głosowania również wiele innych praw.