Metoda unijna

O tym, że istnieje jakaś całkiem nowa, inna metoda integracji europejskiej mogli dowiedzieć się słuchacze College of Europe w Brugii od kanclerz Niemiec Angeli Merkel (pol. wersja wystąpienia w: „Nowa Europa. Przegląd Natoliński” 1(12)2012). W inaugurującym nowy rok akademicki przemówieniu przedstawiła ona swoje rozumienie aktualnej sytuacji. Merkel kładzie nacisk na „nadużycia rynkowe”, które w efekcie niszczą jej zdaniem możliwość sprawiedliwego funkcjonowania każdego modelu społecznego, a to prowadzi gospodarkę do ruiny. Dlatego w sytuacji, kiedy nadużycia te przeradzają się w długotrwały kryzys zaufania, konieczne jest zbudowanie w Europie „nowej kultury stabilności” oraz przestrzeganie „wspólnych wartości”. W praktyce oznacza to konieczność „umocowania w traktacie mechanizmu zarządzania kryzysami”, który odzwierciedlałby wspólne przekonania. Mechanizm ten musi, zdaniem Merkel, uwzględniać także odpowiedzialność inwestorów prywatnych.

Wystąpienie Merkel przypada na początek drugiej fali kryzysu, która boleśnie uderza w część państw w Europie – Irlandię, Islandię, Portugalię, przede wszystkim jednak w Grecję. Ten ostatni przypadek jest jednak inny. Kryzys zadłużeniowy Grecji ma przyczyny polityczno-systemowe, jest kombinacją skutków politycznej nieodpowiedzialności kolejnych greckich rządów oraz taniego kredytu, który w obrębie strefy euro płynie szerokim strumieniem z północy dla zaspokojenia konsumpcyjnych potrzeb południa. Dzięki niemu Grecja może wciąż importować produkty północy, co oczywiście cieszy producentów z Niemiec, Holandii czy Francji. Jednak w przypadku Irlandii czy Portugalii, także później Hiszpanii, sprawa przedstawia się zgoła inaczej. Tam kryzys zadłużeniowy państwa nie powstaje w wyniku lekkomyślnej polityki budżetowej rządów. Jej przyczyna leży w nieodpowiedzialności banków prywatnych kredytujących na potęgę inwestycje przede wszystkim w sektorze mieszkaniowym. Dlatego Merkel z przekonaniem może mówić w Brugii o rynkowych nadużyciach jako źródle problemów oraz o tym, że „kryzys gospodarczy i finansowy pokazał raz jeszcze ścisłe powiązanie gospodarek  i społeczeństw europejskich”. Tak więc odnosząc się do kryzysu, dla Merkel istnieje przede wszystkim plan, na którym dochodzi do zasadniczego napięcia między rynkami kapitałowymi oraz społecznymi modelami. Ale istnieje także plan drugi: polityczny, plan na którym możliwe jest wypracowanie rozwiązania kryzysu, a kluczowym tutaj, jak się zdaje, jest właśnie odpowiednio zdefiniowana metoda unijna.