4. Organy stanowiące jednostek samorządu mogą wszczynać postępowanie, które — ogólnie rzecz ujmując — zakłada przeprowadzenie merytorycznej oceny obowiązujących aktów normatywnych, a w rezultacie może również skutkować usunięciem określonych unormowań z systemu prawa. Może zatem wywoływać skutki wykraczające nie tylko poza sferę działalności konkretnego wnioskodawcy, realizującego prawo określone w art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji, ale także odnoszące się do podmiotów prawa innych niż samorząd terytorialny i jego organy. Instrument przewidziany przez ustrojodawcę w tym przepisie nie może być przez to postrzegany wyłącznie w perspektywie samego wnioskodawcy, jako jeden z mechanizmów służących do ochrony „jego” interesów. Wniosek kierowany do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji ma bowiem istotne znaczenie w kontekście tych celów, którym ma służyć kontrola konstytucyjności prawa. Specyfika postępowania konstytucyjnego toczącego się przed Trybunałem w sprawie hierarchicznej kontroli norm staje się przez to kolejnym ważnym punktem odniesienia przy ocenie charakteru uprawnienia przyznanego podmiotom o ograniczonej legitymacji procesowej, w tym także organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego.

Wszczęcie kontroli konstytucyjności powinno być rozumiane z uwzględnieniem podstawowego celu działalności kontrolnej realizowanej przez Trybunał Konstytucyjny. Celem tym jest zapewnienie hierarchicznej zgodności norm w ramach obowiązującego systemu prawa. O ile zatem — mówiąc o legitymacji w postępowaniu przed TK — nawiązujemy do pojęć ugruntowanych w doktrynie procesu cywilnego i wskazujących na prawo podmiotu do poszukiwania ochrony prawnej w ramach konkretnego procesu, o tyle musimy jednocześnie być świadomi, że funkcją sądu konstytucyjnego nie jest rozstrzyganie takich sporów o prawo, które miałyby zapewniać ochronę prawną wnioskodawcom przez wzgląd na ich indywidualne interesy. Inicjatywa procesowa uprawnionego podmiotu jest więc warunkiem wszczęcia postępowania, ale ma ona znaczenie przede wszystkim z punktu widzenia zasady skargowości, uniemożliwiającej Trybunałowi podjęcie sprawy z własnej inicjatywy bądź z urzędu. Nie może być zatem rozpatrywana — a przynajmniej nie w swym zasadniczym wymiarze — jako mechanizm związany z prawem wnioskodawcy do uzyskania rozstrzygnięcia zgodnego z jego interesem prawnym. Wspomniany wcześniej cel postępowania przed TK wiąże się zawsze z ochroną interesu publicznoprawnego. Istotą kontroli konstytucyjności prawa jest bowiem umocnienie i ochrona porządku konstytucyjnego polegająca na orzekaniu o ważności i hierarchicznej zgodności norm w ramach obowiązującego systemu prawa. Podmioty legitymowane do wszczynania postępowania przed TK nie mogą przez to utożsamiać przyznanego im uprawnienia z kolejną formą dochodzenia ochrony ich indywidualnych praw. Postępowanie przed Trybunałem po-zwala na realizację interesu prawnego, ale związanego z rozstrzygnięciem kwestii konstytucyjnej mającej wymiar publiczny, nie zawsze pokrywający się w pełni z partykularnym interesem wnioskodawcy.