Stopniowo zasady prawa stawały się przedmiotem już nie tyle deklarowania, ile kreowania na zasadzie dedukcyjnej przez najwyższe instancje sądowe. Od początku lat sześćdziesiątych wspólnotowy Trybunał Sprawiedliwości odwołuje się do ogólnych zasad prawa wspólnotowego, co długo znajdowało podstawę w relatywnie niewielkiej intensywności pisanego prawa wspólnotowego. Najważniejszą z tych zasad jest, jak wiadomo, zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w stosunku do prawa wewnętrznego państw członkowskich. Od 1969 r. Trybunał luksemburski odwołuje się także do ogólnych zasad prawa, łącząc ten termin z ochroną praw podstawowych, inspirowaną tradycjami konstytucyjnymi wspólnymi dla państw członkowskich. Obecne brzmienie art. 6 ust. 3 Traktatu o UE w sposób charakterystyczny dla „rewolucji praw” utożsamia zasady ogólne prawa z prawami podstawowymi, nadając tym samym status traktatowy treściom ustalonego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.

Tym samym, dochodzi do swoistej, niepozytywistycznej – i nastawionej na poszukiwanie sprawiedliwości - formalizacji zasad prawa przy ich ścisłym powiązaniu z jednej strony z wartościami, z drugiej z prawami podstawowymi. Umacnia to przekonanie, że to właśnie wartości, zasady i prawa podstawowe stanowią fundamenty współczesnych państw.

***

Dochodząc do końca wykładu, konieczne jest podniesienie jeszcze jednego argumentu za celowością przejścia do operowania w dyskursie prawnym pojęciem praw podstawowych.

Różnica między prawami człowieka czy – jak w naszej Konstytucji - wolnościami i  prawami człowieka i obywatela - a prawami podstawowymi polega bowiem również na tym, że te pierwsze  tradycyjnie, a może i z istoty swojej ukierunkowane są na władze publiczne, nakładając na nie obowiązki i ograniczając możliwość nadużycia przez nie władzy, podczas gdy te drugie, ze względu na swój charakter podstawowy, mogą wykraczać poza stosunki władza – jednostka/obywatel i odnosić się również do stosunków pomiędzy jednostkami i innymi niepublicznymi podmiotami prawa.  Wyjście praw podstawowych poza sferę stosunków z władzą określa się, jak wiadomo, mianem horyzontalnego działania tych praw. W, najbardziej pod tym względem rozbudowanej, doktrynie niemieckiej przyjmuje się dlań określenie Drittwirkung - działanie wobec osób trzecich; niemiecki Związkowy Trybunał Konstytucyjny stosuje też pojęcie „promieniowania” norm praw podstawowych na cały system prawny”[18].