Przy dostrzeżeniu zasadniczej odmienności podstawowego, tj. wobec władzy publicznej, i horyzontalnego działania praw podstawowych i wynikającej z tego potrzeby ostrożności w powoływaniu się na prawa podstawowe w stosunkach pomiędzy niepublicznymi podmiotami prawa, trzeba podzielić następujące stanowisko Wiktora Osiatyńskiego:

prawa podstawowe „są użyteczne również wtedy, gdy porządek prawny nie chroni pewnych praw i wolności. W takich przypadkach obywatele mogą żądać od państwa, by wprowadziło regulacje chroniące ich prawa i wolności przed «prywatnym» pogwałceniem, lub też posłużyć się prawami […] horyzontalnie, powołując się na zasadę pomocniczości. Jeżeli państwo odmawia, obywatele mogą obwinić je za szkodę spowodowaną wskutek zaniedbania”[19].

Horyzontalne stosowanie praw podstawowych stanowi dodatkowy, lecz zarazem istotny efekt „rewolucji praw”.

Prawa podstawowe są podstawowe dla całego systemu prawa, a nie tylko dla prawa publicznego – tak jak całego systemu prawa dotyczą omawiane w wykładzie wartości i zasady, które łącznie można określić jako  fundamenty Rzeczypospolitej oraz fundamenty wszelkich innych współczesnych demokratycznych państw prawnych.

Hubert Izdebski