Foto: M. Józefaciuk, Kancelaria Senatu RP

”Demokracja a Prawa Człowieka. Rola parlamentów narodowych we wdrażaniu standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka” to temat międzynarodowej konferencji, zorganizowanej 12 maja 2015 r. w Senacie.

Przewodniczący senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji senator Michał Seweryński powiedział, że wybór tematu jest podyktowany tym, iż wzbudza on zainteresowanie na całym świecie, a w Europie są instytucje, mechanizmy  i instrumenty prawne, które tej idei służą i o których warto rozmawiać. Adam Bodnar z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka wymienił w tym kontekście Senat, który skutecznie wykonuje wyroki Trybunału Konstytucyjnego.    

Konferencja została przygotowana przez senacką Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji  we współpracy z Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Fundacją Nuffield oraz Uniwersytetem Middlesex w Londynie. Wzięli  w niej udział m.in. senatorowie Helena Hatka, Aleksander Pociej,  Jan Rulewski i Piotr Wach, Andrew Drzemczewski, dyrektor Sekretariatu Komisji Prawnej i Praw Człowieka Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, Fredrik Sundberg, zastępca dyrektora Departamentu Wykonywania Orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Rady Europy, Adam Bodnar i  Dominika Bychawska-Siniarska, Helsińska Fundacja Praw Człowieka,  Katarzyna Gonera, sędzia Sądu Najwyższego, członek Krajowej Rady Sądownictwa, byłi sędziowie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Zdravka Kaladjieva i Egbert Myjer.

Debata konferencyjna koncentrowała się na analizie za i przeciw w kwestii zwiększenia roli parlamentów narodowych we wdrażaniu standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC). Philip Leach z Middlesex University w Londynie przedstawił opinię, iż parlamenty krajowe powinny być bardziej aktywne, albowiem potrzebna jest większa skuteczność w wykonywaniu wyroków Trybunału. Jako kraje, w których jest najwięcej nierozpatrzonych spaw, wymienił Włochy, Turcję, Rosję  i Ukrainę, przy czym według niego są to najczęściej sprawy systemowe. Nazwał też „obszary oporu”  w realizacji praw człowieka w Europie, a mianowicie problemy mniejszościowe, romskie, ale też związane z systemem społecznym i gospodarczym. Jego zdaniem, są dwa aspekty zwiększenia roli parlamentów w wykonywaniu wyroków Trybunału -  pragmatyczny,  czyli związany z wydajnością rządów w tym względzie, oraz realizujący legitymację demokratyczną. Dlatego należy zastanowić się, co mogą zrobić parlamenty, aby wyroki te były realizowane sprawnie i skutecznie, jak powinny działać komisje praw człowieka, jak współdziałać z organizacjami pozarządowymi, jak sprawować nadzór nad działaniami rządu i pracami ustawodawczymi, jaki powinien być system raportowania. Philip Leach uważa, że różne rozwiązania sprawdzają się w różnych krajach i dlatego nie należy wspierać jednego modelu obowiązującego dla wszystkich, niemniej jednak każdy kraj powinien taki model wypracować. „Oczywiście wykonywanie wyroków ETPC ma charakter polityczny. Większe zaangażowanie parlamentu mogłoby utrudnić lub opóźnić ten proces. Są takie głosy. Myślę, że nie są one do końca słuszne. Uważam, że parlamentarzyści powinni mieć możliwość pociągnięcia rządu do odpowiedzialności za niewykonywanie tych wyroków” – powiedział.