Prof. Hubert Izdebski. Foto: B. Cacko

Na wstępie chciałbym podziękować za zaproszenie do Trybunału Konstytucyjnego – miejsca, gdzie identyfikuje się i deklaruje to, co trzeba określać jako fundamenty współczesnego państwa polskiego, a zatem prawne fundamenty Rzeczypospolitej, która jednak funkcjonuje nie w stanie splendid isolation, lecz w ramach różnych społeczności państw, w tym w ramach bardzo szczególnej, ewolucyjnie się kształtującej formuły Unii Europejskiej.

Fundamenty Rzeczypospolitej to fundamenty współczesnych demokratycznych państw prawnych o społecznej gospodarce rynkowej – i vice versa: fundamenty współczesnych demokratycznych państw prawnych o społecznej gospodarce rynkowej są fundamentami Rzeczypospolitej.

Umożliwia to przyjęcie dla dalszych wywodów, dotyczących tych fundamentów – a za takie można uznać, jak będę starał się wykazać, wartości, zasady i prawa podstawowe - szerszego, a nie tylko polskiego, kontekstu prawa oraz doktryny prawnej i prawniczej:

- kontekstu uniwersalnego, wyrażającego się przede wszystkim w różnego rodzaju dokumentach ONZ,

- kontekstu zachodniej tradycji prawnej[1],

- a przede wszystkim kontekstu europejskiego – przy zaznaczeniu oczywistego faktu, że, choć przyjęty w Europie, sam termin „prawa podstawowe” nie wszedł jeszcze do obiegu w naszym prawie krajowym.

Zarazem, gdy mowa o kontekście europejskim, trzeba pamiętać, że przez Europę można i trzeba rozumieć trzy zbiory państw ich formy organizacyjne: od najściślejszej w postaci Unii Europejskiej poprzez Radę Europy, bardzo istotną w definiowaniu fundamentów współczesnych państw europejskich w formie aktow prawa zarówno „twardego”, jak i „miękkiego”, do Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (w ramach której w 1990 r. powstał ważny dokument Paryska Karta Nowej Europy).

***

W 2007 r. wydałem, traktującą właśnie o wartościach, zasadach i prawach podstawowych książkę, Fundamenty współczesnych państw, która, choć adresowana do studentów prawa, ale też i studentów politologii, stanowiła zarazem wyraz mojej reakcji na ówczesny stan debaty publicznej w tej materii. Każdy może ocenić, czy, a jeżeli tak, to na ile, stan tej debaty jest lepszy po tych pięciu latach.

Materia powołanej książki stała się w 2010 r. podstawą opracowania podręcznika z nowego, przynajmniej w Uniwersytecie Warszawskim, przedmiotu na studiach prawniczych, mianowicie doktryn polityczno-prawnych, traktowanego jako aksjologiczny wstęp do prawa i podbudowa prawa, w szczególności prawa publicznego; podtytuł podręcznika to Fundamenty współczesnych państw. Do druku idzie niebawem jego drugie, rozszerzone wydanie.