Funkcjonowanie sądów powszechnych - i rejonowych, i okręgowych i apelacyjnych - zależy dziś w przeważającej mierze od pracowników sekretariatów sądowych. Bez nich żaden sąd nie byłby w stanie funkcjonować, i to od ich pracy zależy w dużej mierze sprawność postępowań sądowych. Warto więc zastanowić się, czy w dzisiejszych realiach mogą oni należycie wykonywać swe obowiązki?

Przy obecnej organizacyi sądów gminnych cały ciężar pracy kancellaryjnej złożono na barki pisarza; wypada się przeto zastanowić, czy pełniący obowiązki pisarzy sądów gminnych mogą należycie wykonywać powierzone im obowiązki?

Pomimo roli, jaką pełnią oni w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości nie stworzono specjalnego korpusu sekretarzy sądowych na wzór urzędników służby cywilnej. Nie stworzono także jednolitego systemu oceny ich kwalifikacji, pozostawiając decyzję co do wyboru osób zatrudnianych prezesom, a obecnie dyrektorom sądów. Nie zapewniono także adekwatnych środków na wynagrodzenia, w skutek czego ich płace bliskie są minimalnemu wynagrodzeniu, co nie sprzyja należytemu obsadzaniu tych stanowisk. Stanowiska sekretarzy piastują niejednokrotnie osoby nie mające odpowiednich predyspozycji ani kwalifikacji, mające problemy z obsługą podstawowych z programów komputerowych, a czasem - pomimo zdanej matury i ukończonych studiów wyższych - mające problemy z formułowaniem poprawnych gramatycznie i logicznie wypowiedzi w języku polskim.

Organizacya sądowa nie nadała pisarzom praw służbowych, a wybór pozostawiła sędziom gminnym i prezesom zjazdów. Nadto uposażenie oznaczono na 350 rub. rocznie. Wobec takich warunków o posady pisarzy ubiegają się tylko ludzie bez wyższego, a nawet często i średniego wykształcenia, kwalifikacya których ogranicza się szkołą elementarną i jaką taką znajomością języka rossyjskiego.

Obowiązki sekretarzy sądowych są bardzo szerokie. Przygotowują oni całą korespondencję wychodzącą z sądu, w tym także wezwania na rozprawy, pełnią funkcję protokolantów podczas rozpraw, zapewniają obsługę techniczną przeprowadzanych rozpraw. To na nich spoczywa ciężar zadbania, by sędzia otrzymał wszystkie potrzebne akta, by przedstawiono mu wpływające do sądu pisma, by doprowadzono na rozprawę osadzonych w areszcie, i wiele innych. Jeśli zaś weźmiemy pod uwagę ilość spraw, które równocześnie rozpoznawane są w sądach ogrom pracy do wykonania staje się wyraźnie widoczny.