Świat
System konstytucyjny w Republice Słowackiej
Czechosłowacja| ETPC| Gaulieder| Slowacja
włącz czytnikNależy zwrócić uwagę, że art. 154c konstytucji Słowacji, stanowi: „Umowy międzynarodowe o prawach człowieka i podstawowych wolnościach, które Republika Słowacka ratyfikowała i które zostały ogłoszone w sposób określony w ustawie przed wejściem w życie niniejszej ustawy konstytucyjnej są częścią porządku prawnego Republiki Słowackiej i mają pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli gwarantują szerszy zakres konstytucyjnych praw i wolności”.
Podstawowe prawa i wolności zawarte w konstytucji charakteryzują podmiot tych praw i wolności jako istotę ludzką, a także wskazują jego miejsce w przyrodzie, społeczeństwie i państwie. Podstawą dla konstytucyjnych regulacji jest norma stanowiąca, że „ludzie są wolni i równi w godności i prawach”.
Ochrona praw podstawowych opiera się na następujących źródłach prawa: umowy międzynarodowe o prawach i podstawowych wolnościach, czechosłowacka Karta podstawowych praw i wolności, a przede wszystkim Konstytucja Republiki Słowackiej. Bez względu na te źródła prawa, prawa podstawowe podlegają ochronie nie tylko wobec organów państwowych, ale także w jednakowym zakresie i taką samą intensywnością wobec działań lub bezczynności wszystkich innych organów administracji państwowej.
Wpływ prawa międzynarodowego i europejskiego oraz organów europejskich na system ochrony praw i wolności w Republice Słowackiej
1. Miejsce prawa międzynarodowego w słowackim porządku prawnym i jego wpływ na ochronę praw i wolności
Jednym z podstawowych atrybutów każdego państwa prawa jest rzetelna i dokonana we właściwym czasie implementacja umów międzynarodowych o prawach człowieka i podstawowych wolnościach do krajowego porządku prawnego, a także przestrzeganie postanowień tych umów w praktyce.
W Republice Słowackiej, podobnie jak i w innych państwach, do źródeł obowiązującego prawa należą m.in. umowy międzynarodowe oraz prawo wspólnotowe Unii Europejskiej. Po uchwaleniu konstytucji, a następnie w wyniku jej kolejnych nowelizacji rola umów międzynarodowych w wewnętrznym porządku prawnym została wzmocniona. W słowackim systemie prawnym istotne regulacje dotyczące stosunków między prawem wewnętrznym (krajowym) a prawem międzynarodowym zawarte są w art. 1 ust. 2 oraz w art. 7 ust. 4 i 5 konstytucji.
Podstawową regułę określającą stosunek Słowacji do umów międzynarodowych wyraża art. 1 ust 2 konstytucji: „Republika Słowacka uznaje i przestrzega powszechnych zasad prawa międzynarodowego, umów międzynarodowych, którymi jest związana, i innych swoich zobowiązań międzynarodowych". Celem tej regulacji jest przełamanie dominującej dotychczas dualistycznej koncepcji stosowania międzynarodowych zobowiązań na terytorium Słowacji i danie pierwszeństwa monistycznej koncepcji umożliwiającej bezpośrednią aplikację określonych umów międzynarodowych bez konieczności włączania ich do prawa krajowego. Jak wskazał słowacki Sąd Konstytucyjny w jednym ze swych orzeczeń: „Artykuł 1 ust. 2 Konstytucji dotyczy wszystkich międzynarodowych zobowiązań Republiki Słowackiej, bez względu na ich treść, i ustanawia obowiązek ich wypełniania. Każde międzynarodowe zobowiązanie Republiki Słowackiej ma swoją konkretną treść (regulację) ujętą w umowie międzynarodowej bądź międzynarodowym zwyczaju albo w innym źródle prawa międzynarodowego”.
Warunki, zgodnie z którymi umowa międzynarodowa staje się ważna według prawa wewnętrznego, wynikają z art. 7 ust. 4 konstytucji oraz ustawy o Zbierke zakonov (o Dzienniku Ustaw). Wspomniany artykuł stanowi: „Dla ważności umów międzynarodowych o prawach człowieka i podstawowych wolnościach, międzynarodowych umów politycznych, międzynarodowych umów o znaczeniu wojskowym, międzynarodowych umów, z których wynika członkostwo Republiki Słowackiej w międzynarodowych organizacjach, międzynarodowych umów gospodarczych o znaczeniu powszechnym, międzynarodowych umów, dla wykonania których potrzebna jest ustawa, i międzynarodowych umów, które bezpośrednio ustanawiają prawa lub obowiązki osób fizycznych albo osób prawnych, wymagana jest przed ratyfikacją zgoda Rady Narodowej Republiki Słowackiej”.
Zgodnie z art. 7 ust. 5 konstytucji umowy międzynarodowe o prawach człowieka i podstawowych wolnościach, umowy międzynarodowe, dla wykonania których nie jest potrzebna ustawa, i umowy międzynarodowe, które bezpośrednio ustanawiają prawa lub obowiązki osób fizycznych albo osób prawnych, które zostały ratyfikowane i ogłoszone w sposób ustanowiony w ustawie, mają pierwszeństwo przed ustawami.
Konstytucyjne stwierdzenie „umowy międzynarodowe […], dla wykonania których nie jest potrzebna ustawa" oznacza, że ustawodawca przyjmuje takie umowy za część porządku prawnego i przyznaje im miejsce między konstytucją (i ustawami konstytucyjnymi) a ustawami. Miejsce takie oznacza również, iż zgodnie z art. 125 ust. 1a konstytucji podlegają one badaniu SK co do ich zgodności z konstytucją i ustawami konstytucyjnymi.
Wszystkie powyższe unormowania oznaczają, że każda osoba fizyczna lub prawna na Słowacji może bezpośrednio powoływać się na spełniające powyższe kryteria umowy międzynarodowe o prawach człowieka, a każdy organ państwowy powinien przestrzegać ich postanowień i w odpowiednich sprawach je stosować. Jednakże nawet wtedy, kiedy umowy międzynarodowe mają pierwszeństwo przed właściwymi ustawami, to nie mają go przed konstytucją. W związku z tym jednostka we wniosku do SK nie może występować o ochronę swoich praw wyłącznie na podstawie danej umowy międzynarodowej, jeżeli w słowackiej ustawie zasadniczej nie została zapewniona ochrona przywoływanego prawa lub wskazywanej wolności.
Umowy międzynarodowe o prawach człowieka i podstawowych wolnościach, które Republika Słowacka ratyfikowała i które zostały ogłoszone w sposób określony w ustawie przed wejściem w życie niniejszej ustawy konstytucyjnej są częścią porządku prawnego Republiki Słowackiej i mają pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli gwarantują szerszy zakres konstytucyjnych praw i wolności.
Różnica między umowami międzynarodowymi wskazanymi w art. 7 ust. 5 konstytucji a tymi wskazanymi w art. 154c ust.1 konstytucji, polega na tym, że umowy o prawach człowieka, które państwo słowackie ratyfikowało i ogłosiło w sposób określony ustawą po wejściu w życie nowelizacji ustawy konstytucyjnej mają pierwszeństwo przed ustawami – w myśl art. 7 ust. 5 – bez ograniczeń.
Słowacja jest związana także umowami międzynarodowymi, które wprawdzie nie są włączone do jej porządku prawnego, ale których „przestrzega”. Są to zarówno wspomniane juz ogólne akty prawa międzynarodowego, jak i umowy, których państwo słowackie jest stroną, lecz ich nie ratyfikowało, bądź taka ratyfikacja nie była wymagana. Dodatkowe zobowiązania, mające swe źródło w prawie międzynarodowym, wynikają m.in. z faktu przystąpienia Republiki Słowackiej do Organizacji Narodów Zjednoczonych lub, nieco bliżej współczesności, zostania przez nią sygnatariuszem Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego.
Państwo słowackie aktywnie działa na forum międzynarodowym, należąc zarówno do organizacji regionalnych (np. Grupa Wyszehradzka), jak i międzynarodowych (np. UE, NATO, Rada Europy, OBWE, OECD) oraz przyjmując na siebie zobowiązania jako warunek przynależności do nich. Działalność Słowacji w organizacjach międzynarodowych może być przyczyną zmian w porządku prawnym dotyczących praw i wolności człowieka. Ważną rolę odgrywają też umowy bilateralne między państwem słowackim a innym państwem, które także mogą regulować niektóre kwestie z zakresu praw i wolności.
Zawartość i treści prezentowane w serwisie Obserwator Konstytucyjny nie przedstawiają oficjalnego stanowiska Trybunału Konstytucyjnego.
Artykuły powiązane
Załączniki
Komentarze
Polecane
-
Oświadczenie Andrzeja Rzeplińskiego, prezesa Trybunału Konstytucyjnego
Andrzej Rzepliński -
Kaczorowski: Mitteleuropa po triumfie Trumpa
Aleksander Kaczorowski -
Piotrowski: Trybunał Konstytucyjny na straży wolnych wyborów i podstaw demokracji
Ryszard Piotrowski -
Prawnicy wobec sytuacji Trybunału Konstytucyjnego, badania i ankieta
Kamil Stępniak -
Skotnicka-Illasiewicz: Młodzież wobec Unii w niespokojnych czasach
Elżbieta Skotnicka-Illasiewicz
Najczęściej czytane
-
O naszym sądownictwie
Jan Cipiur -
Przepraszam, to niemal oszustwo
Stefan Bratkowski -
iACTA alea est
Magdalena Jungnikiel -
TK oddalił wniosek Lecha Kaczyńskiego dotyczący obywatelstwa polskiego
Redakcja -
Adwokat o reformie wymiaru sprawiedliwości
Rafał Dębowski
Brak komentarzy.