Oczywiście dofinansowanie płynące z PFRON jest formą rekompensaty za ponoszone przez pracodawcę koszty. Jednak zdaniem ekspertów PI-ON, w przypadku np. osób niewidomych, upośledzonych umysłowo i chorujących psychicznie dofinansowanie nie pokrywa całości dodatkowych kosztów zatrudnienia, co skutecznie utrudnia chęć włączenia się pracodawców w rozwiązywanie problemów osób niepełnosprawnych.

I wreszcie nie należy zapominać o istniejących nie rzadko barierach po stronie osób niepełnosprawnych takich jak wyuczona bezradność czy roszczeniowość części z nich. Wszystko to sprawia, że wielu pracodawców (w tym – co szczególnie niepokojące – po stronie administracji publicznej) często woli płacić składki na PFRON niż zatrudniać potencjalnie „kłopotliwych” pracowników.

Jak widać skala barier oraz ich źródeł jest bardzo szeroka. W tej sytuacji oczywiste jest, że nie istnieje jedna skuteczna recepta na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych. Ważne jest też, że potrzeby i możliwości osób niepełnosprawnych są bardzo różne i wymagają stosowania różnorodnych rozwiązań oraz dobrej diagnozy i obserwowania sytuacji zawodowej konkretnych osób niepełnosprawnych.

Jak zatrudniać?

W przypadku zatrudnienia osób niepełnosprawnych mówimy najczęściej o zakładach pracy chronionej, w których we wrześniu 2012 roku pracowało ponad 160 tys. osób niepełnosprawnych. I choć liczba osób w ten sposób zatrudnionych spada, a opinia publiczna wielokrotnie była informowana o patologiach i wykorzystywaniu statusu ZPCh przez nieuczciwych pracodawców, to eksperci dość zgodnie pozytywnie oceniają rolę, jaką zakłady pracy chronionej odegrały w zwiększeniu zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Inną formą zatrudnienia i powiązanej z nim rehabilitacji są Zakłady Aktywności Zawodowej, gdzie pracę znajdują osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz osoby i osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną. Zakłady takie, tworzone przez organizacje pozarządowe, kościelne lub jednostki samorządu terytorialnego są wysoko oceniane pod kątem zadań, jakie realizują. Potrafią przy tym świadczyć na wysokim poziomie usługi lub produkować towary, z powodzeniem sprzedawane na otwartym rynku. Przykładem może być ZAZ, który prowadzi pensjonat i restaurację U Pana Cogito w Krakowie, zakład w Jarosławiu zajmujący się produkcją wysokiej jakości ekologicznej podpałki do grilla czy ZAZ w Pile, produkujący m.in. torby z banerów reklamowych.