[1] Wcześniejsza wersja niniejszego artykułu ukazała się jako rozdział książki A. Wołek, Słabe państwo, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2012, s. 303-338.
[2] M. Thatcher, A. Stone Sweet, Theory and Practice of Delegation to Non-Majoritarian Institutions, „West European Politics”, 2002, nr 1, s. 2-3; G. Majone, The Politics of Regulation and European Regulatory Institutions, [w:] Governing Europe, J. Hayward, A. Menon (red.), Oxford University Press, Oxford 2003, s. 297-300; J. Jordana, D. Levi-Faur, The Politics of Regulation in the Age of Governance, [w:] The Politics of Regulation: Institutions and Regulatory Reforms for the Age of Governance, J. Jordana, D. Levi-Faur (red.), Edward Elgar, Cheltenham 2004, s. 1-15.
[3] A. Sajó, Neutral Institutions: Implications for Government Trustworthiness in East European Democracies, [w:] Building a Trustworthy State in Post-Socialist Transition, J. Kornai (red.), Palgrave, Houndmills 2004, s. 29-31.
[4] Conseil d’État. Rapport Public 2001. Jurisprudence et avis de 2000. Les autorités administratives indépendantes, „Études et documents” 2001, nr 52, s. 257, cyt. za R. Elgie, I. McMenamin, Credible Commitment, Political Uncertainty or Policy Complexity? Explaining Variations in the Independence of Non-Majoritarian Institutions in France, Working Papers in International Studies, Centre for International Studies, Dublin City University, nr 1/2004, s. 9-10 [wielkie litery w oryginale].
[5] G. Majone, dz. cyt., s. 302-303; M. Thatcher, Regulation after Delegation: Independent Regulatory Agencies in Europe, „Journal of European Public Policy” 2002, nr 6, s. 956.
[6] R. A. W. Rhodes, What Is New About Governance and Why Does It Matter?, [w:] Governing Europe, J. Hayward, A. Menon (red.), Oxford University Press, Oxford 2003, s. 65-66.
[7] A. Benz, Y. Papadopoulos, Introduction: Governance and Democracy: Concepts and Key Issues, [w:] Governance and Democracy: Comparing National, European and International Experiences, A. Benz, Y. Papadopoulos (red.), Routledge, London 2006, s. 2-3.
[8] M. Thatcher, A. Stone Sweet, dz. cyt., s. 4.
[9] Po polsku na temat niezależnych agencji regulacyjnych pisali m.in. T. Woś, Niezależne organy regulujące w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Zagadnienia prawne, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1980; W. Hoff, Recepcja pojęcia regulacji i organu regulacyjnego na przykładzie prawa polskiego, „Państwo i Prawo” 2008, nr 5.
[10] G. Majone, The Rise of the Regulatory State in Europe, [w:] The State in Western Europe: Retreat or Redefinition, W. C. Müller, V. Wright (red.), Frank Cass, Newbury Park 1994, s. 81-82.
[11] G. Majone, The Rise of the Regulatory State…, dz. cyt., s. 89.
[12] Por. teorie przejęcia agencji (capture theories) C. Veljanov­ski, Strategic Use of Regulation, [w:] The Oxford Handbook of Regulation, R. Baldwin, M. Cave, M. Lodge (red.), Oxford University Press, Oxford 2010, s. 88-90; M. Thatcher, A. Stone Sweet, dz. cyt., s. 4-6.
[13] M. Thatcher, The Third Force? Independent Regulatory Agencies and elected Politicians in Europe, „Governance” 2005, nr 3, s. 349-350.
[14] G. Majone, The Rise of the Regulatory State…, dz. cyt., s. 79-80; por. też F. Gilardi, Institutional Change in Regulatory Policies: Regulation Through Independent Agencies and the Three New Institutionalisms, [w:] The Politics of Regulation: Institutions and Regulatory Reforms for the Age of Governance, J. Jordana, D. Levi-Faur (red.), Edward Elgar, Cheltenham 2004, s. 67-89.
[15] B. Jorion, Les Autorités Administratives Indépendantes, [w:] Droit Administratif et Administration, La Documentation Française, Paris 1998, s. 42, cyt. za R. Elgie, Why Do Governments Delegate Authority to Quasi-Autonomous Agencies? The Case of Independent Administrative Authorities in France, „Governance” 2006, nr 2; por. też A. Mednis, Niezależne organy administracji, „Studia Iuridica” 1996, nr 32.
[16] G. Majone, The Rise of the Regulatory State…, dz. cyt., s. 93.
[17] Zob. A. Cole, Governing and Governance in France, Cambridge University Press, Cambridge 2008, s. 87-137.
[18] Zob. A. Guyomarch, The Europeanization of Policy-Making, [w:] Developments in French Politics 2, A. Guyomarch et al. (red.), Palgrave, Houndsmills 2001, s. 116-136; H. Machin, Retooling the State Machine?, [w:] tamże, s. 137-155.
[19] M. Thatcher, Regulatory Agencies, the State and Markets: a Franco-British Comparison, „Journal of European Public Policy” 2007, nr 7, s. 1031-1036.
[20] Tamże, s. 37.
[21] K. Jakubowicz, Media publiczne: początek końca czy nowy początek, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007, s. 23-24.
[22] K. Williams, Media w Europie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008, s. 66.
[23] Cyt. za L. Taylor, A. Willis, Medioznawstwo. Teksty, instytucje i odbiorcy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006, s. 114.
[24] Zob. K. Jakubowicz, dz. cyt., s. 45-46.
[25] Na temat przyczyn powstania francuskiej Najwyższej Rady Audiowizualnej zob. R. Elgie, Why Do Governments Delegate Authority…, dz. cyt., s. 219-222; por. też K. Williams, dz. cyt., s. 80-81.
[26] W polskiej literaturze stosuje się też tłumaczenie Najwyższa Rada ds. Audiowizualnych; zob. M. Romanowski, Francuski model regulacji mediów audiowizualnych, „Przegląd Sejmowy” 1999, nr 4, s. 35-55; B. Golka, System medialny Francji, DW Elipsa, Warszawa 2001.
[27] Mniej lub bardziej wierne kopie CSA powstały w ośmiu krajach europejskich; por. S. Robillard, Television in Europe: Regulatory Bodies. Status, Functions and Powers in 35 European Countries, European Institute for the Media, Libbey 1995; A. Balczyńska-Kosman, Instytucje zarządzające radiofonią i telewizją w wybranych państwach Europy zachodniej jako źródła inspiracji dla rozwiązań polskich, [w:] Radio i telewizja. Informacja, kultura, polityka, W. Dudek (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000, s. 165-176; I. Kawka, Telekomunikacyjne organy regulacyjne w Unii Europejskiej. Problematyka prawna, Zakamycze, Kraków 2006; C. Banasiński (red.), Prawo radiofonii i telewizji w Polsce w świetle standardów europejskich, Konieczny i Kruszewski, Warszawa 2001.
[28] A. Sajó, dz. cyt., s. 31-33.
[29] Tamże, s. 33.
[30] Na przykład posłanka Iwona Śledzińska-Katarasińska mówiła w 2003 r.: „Dziesięć lat temu mieliśmy idealistyczne wyobrażenie, że oto powołujemy ciało niezależne, sprawdzone w innych krajach demokratycznych …” cyt. za R. Gluza, Rada ministrów, „Press” 2003, nr 3; podobnie argumentuje jeden z głównych twórców ustawy o radiofonii i telewizji i pierwszy przewodniczący KRRiT Marek Markiewicz, zob. M. Markiewicz, Ocena projektu nowelizacji ustawy zgłoszonej przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji do Sejmu, [w:] Medialne rozdroże. Miejsce i rola radiofonii i telewizji w Polsce, L. Dyczewski (red.), PAI-Interpress, Warszawa 1998, s. 41; por. również wspomnienia Markiewicza, Flaczki belwederskie, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1994.
[31] Ustawa z dnia 15 października 1992 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1993 Nr 7 poz. 33, Art. 36b ust. 1 zmienionej Konstytucji RP.
[32] Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z rocznego okresu działalności wraz z informacją o podstawowych problemach radiofonii i telewizji, Warszawa, marzec 1994, s. 2.
[33] Sejm powoływał czterech członków, Senat dwóch, Prezydent trzech; zob. Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, Dz.U. 1993 nr 7 poz. 34, art. 7, ust. 1.
[34] Obliczenia własne w oparciu o F. Gilardi, The Formal Independence of Regulators: a Comparison of 17 Countries and 7 Sectors, „Swiss Political Science Review” 2005, nr 4, s. 147-149.
[35] Tamże, ss. 141, 158. Interesujące, że również francuska CSA jawi się jako jedna z dwóch najbardziej niezależnych agencji regulacyjnych we Francji. W badaniu o zbliżonej do Gilardiego metodologii uzyskuje wynik 0,87, równy tylko wynikowi regulatora rynku telekomunikacyjnego ART; zob. R. Elgie, I. McMenamin, dz. cyt., s. 14-17.
[36] Por. Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst jednolity), Dz.U. z 2011 r., Nr 43, poz. 226; Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2011 r. Nr 85, poz. 459; zob. też T. Mielczarek, Monopol, pluralizm, koncentracja: środki komunikowania masowego w Polsce w latach 1989-2006, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007, s. 58-60.
[37] CSA jest jedną z lepiej wyposażonych w kompetencje niezależnych władz administracyjnych; zob. R. Elgie, I. McMenamin, dz. cyt., s. 16-17.
[38] Por. J. Kilias, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji – instytucja kultury czy polityki?, [w:] Kultura narodowa i polityka, J. Kurczewska (red.), Oficyna Naukowa, Warszawa 2000, s. 376-378.
[39] K. Jakubowicz, dz. cyt., s. 225.
[40] Tamże, ss. 225, 227.
[41] Sprawozdanie…, dz. cyt., s. 2.
[42] Pomijam tu kwestię wpływu silnych nieformalnych grup interesów i relacji między nimi, KRRiT i partiami politycznymi na początku lat 90-tych. Na ten temat zob. A. Zybertowicz, Przemoc „układu” – na przykładzie sieci biznesowej Zygmunta Solorza, [w:] Transformacja podszyta przemocą o nieformalnych mechanizmach przemian instytucjonalnych, R. Sojak, A. Zybertowicz (red.), Toruń 2008, ss. 227, 247-248.
[43] M. Markiewicz, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji instytucją reprezentacji partyjnej czy konsensualnej: wybór i odwoływanie KRRiT, [w:] Medialne rozdroże. Miejsce i rola radiofonii i telewizji w Polsce, L. Dyczewski (red.), PAI-Interpress, Warszawa 1998, s. 99-101.
[44] Historię KRRiT przedstawiają m. in. T. Mielczarek, Pierwsze lata działalności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (1993-1997), „Zeszyty Prasoznawcze” 1997, nr 3-4; tegoż, Monopol…, dz. cyt., s. 42-57; J. J. Braun, Potęga czwartej władzy: media, rynek, społeczeństwo, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2005, s. 144-160; M. Wrzeszcz, Między misją, rynkiem i polityką. X lat działalności KRRiT, Warszawa 2004.
[45] Zob. R. Chruściak, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji w systemie politycznym i konstytucyjnym, DW Elipsa, Warszawa 2007, s. 300-301.
[46] Poniższa analiza oparta jest na J. Kilias, dz. cyt., s. 358-392; M. Markiewicz, Flaczki…, dz. cyt.; R. Bender, Wojna o media: kulisy Krajowej Rady RTV. Z Ryszardem Benderem rozmawia Maciej Łętowski, Editions Spotkania, Warszawa 1994; M. Iłowiecki, Test. Kilka uwag o walce z Krajową Radą, „Arcana” 1995, nr 1.
[47] J. Kilias, dz. cyt., s. 367.
[48] R. Matyja, Konstytucyjne relikty transformacji. Rywalizacja polityczna a kształtowanie s