Wielka Brytania jako przykład systemu z dominacją prywatnych finansów w polityce

Dominującym źródłem finansowania partii politycznych w Wielkiej Brytanii są środki prywatne, przede wszystkim składki członkowskie, darowizny i różnego rodzaju działalność o charakterze gospodarczym. Jednocześnie zasady przyjmowania przez partie prywatnych darowizn są dosyć restrykcyjnie uregulowane. Nie ma co prawda ograniczeń w wysokości darowizn lub pożyczek na rzecz partii, ale każda zgodna z prawem darowizna o wartości przekraczającej 500 funtów może pochodzić wyłącznie z tak zwanych dozwolonych źródeł, których katalog został ustalony w odpowiedniej ustawie. Legalnymi darczyńcami i pożyczkodawcami mogą być wyłącznie podmioty należące do następujących grup: osoby zarejestrowane w spisie wyborców Zjednoczonego Królestwa, spółki zarejestrowane w Wielkiej Brytanii (a więc też w Unii Europejskiej i prowadzące działalność w Wielkiej Brytanii), zarejestrowane brytyjskie partie polityczne, zarejestrowane brytyjskie związki zawodowe, zarejestrowane towarzystwa mieszkaniowe, zarejestrowane spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zarejestrowane towarzystwa pomocy wzajemnej, jednostki prowadzące w Wielkiej Brytanii działalność biznesową lub o innym charakterze, nieposiadające osobowości prawnej, niektóre spółki powiernicze. Artykuł 54 aktu PPERA (Political Parties, Elections and Referendums Act) zakazuje też przyjmowania darowizn powyżej 7,5 tysiąca funtów, pochodzących od osoby niezarejestrowanej jako wyborca w Wielkiej Brytanii lub od spółki zagranicznej.

W tak ukształtowanym systemie brytyjskim znaczące grupy interesów, jak prywatne korporacje, organizacje pracownicze czy związki zawodowe, tworzą tradycyjną bazę, z której pochodzi finansowanie największych partii politycznych. Jest to o tyle istotne, że z darowizn prywatnych pochodziło w latach dziewięćdziesiątych XX wieku już prawie 71% źródeł finansowania brytyjskich partii politycznych (ale udział tych źródeł w budżetach partii wahał się wcześniej, od lat sześćdziesiątych, w granicach 65–73%). Dopiero w pierwszej dekadzie XXI wieku spadł do 58%.

Przyczyną tej zmiany było między innymi wprowadzenie częściowego publicznego finansowania działalności partii politycznych, skierowanego do partii opozycyjnych. Miały one w ten sposób otrzymać zabezpieczenie finansowe, pozwalające na nawiązanie rywalizacji z partią sprawującą akurat na Wyspach władzę, której przedstawiciele na skutek większościowego systemu wyborczego zazwyczaj zajmują zdecydowaną większość stanowisk publicznych. W ten sposób od 1996 roku rozdzielane jest tak zwane Short Money, które obejmuje roczną płatność przysługującą partiom opozycyjnym zasiadającym w brytyjskiej Izbie Gmin. Odpowiednikiem takiego świadczenia dla ugrupowań, których co najmniej jeden przedstawiciel zasiada w Izbie Lordów, jest Cranborne Money. Ponadto państwo corocznie przyznaje partiom środki z funduszu wsparcia politycznego (Policy Development Grant) w łącznej wysokości dwóch milionów funtów, który przysługuje ugrupowaniom posiadającym co najmniej dwóch członków w Izbie Gmin i jest funduszem mającym wspierać działalność ekspercką partii politycznych.