W warunkach rozwoju gospodarczego kolejne standardy materialnego dobrobytu prędzej czy później powszednieją, ale potrzeba uznania pozostaje stała. Z jednej strony nakręca to wyścig na rynku pracy i pobudza wzrost gospodarczy, z drugiej zaś w dużym stopniu tłumaczy, dlaczego żaden poziom wypracowanego PKB nie przynosi społeczeństwu trwałego zadowolenia.

Koło zamachowe

Powyższe obserwacje ukazują w interesującym świetle sytuację w Polsce. Ba, jeśli się nad tym zastanowić, to pogoń za statusem można uznać za jedno z kół zamachowych polskiej transformacji ustrojowej po 1989 roku. Nadwiślański kapitalizm w ruch wprawiło nie tylko prozaiczne dążenie do zapełnienia pustych półek, ale także rozpowszechnione marzenie o staniu się „kimś”. Nowa rzeczywistość przyniosła nowe możliwości, a także nadzieję na dobrobyt w zachodnim wydaniu.

Warto przy tym zauważyć, że korzenie polskiego zauroczenia Zachodem sięgają daleko głębiej w przeszłość niż okres PRL. Zacofanie rozwojowe naszego państwa względem liderów postępu zaczęło wyraźnie rysować się już około XVI wieku, o ile nie wcześniej. Polskie tereny – położone w chłodnym klimacie, oddalone od Morza Śródziemnego i raczej słabo zaludnione – przez wieki były czymś w rodzaju rubieży europejskiej cywilizacji. W wielu kwestiach rozwojowych aż do dziś punktem odniesienia dla znacznej części polskiego społeczeństwa nie są zbliżeni językowo i rozwojowo Czesi lub Ukraińcy, lecz mieszkańcy zachodnioeuropejskiego centrum: Francuzi, Włosi czy Niemcy.

Dawne i obecne różnice między Polską a Zachodem nie sprowadzają się wyłącznie do profilu gospodarki czy zamożności konkretnej rodziny. Widać je także w warstwie mentalności (cenionych wartościach, stosunku do państwa, kulturze pracy itd.), co jest naturalną pochodną uwarunkowań historycznych.

Dość przypomnieć, że pańszczyznę zniesiono na ziemiach polskich zaledwie kilka pokoleń temu, a polskie społeczeństwo miało charakter rolniczy aż do drugiej połowy XX wieku. W Polsce minionych stuleci nigdy nie było zbyt mocno rozwiniętych miast, a uprzemysłowienie na masową skalę rozpoczęło się dopiero w czasach PRL. Gospodarce komunistycznej można zarzucić bardzo wiele (niewydolność, przestarzałe technologie, marnotrawstwo zasobów, trucie środowiska, bycie częścią niedemokratycznego ustroju, forsowanie na siłę „najlepszych radzieckich wzorców” itd.), ale uczciwie trzeba przyznać, że mimo wszystko wniosła ona w naszym kraju pewien element modernizacji.