Polskie marzenie

Wchodząc ćwierć wieku temu w kapitalizm, polskie społeczeństwo było biedne, ale także dość mało zróżnicowane pod względem dochodowym, wygłodniałe konsumpcji i w większości zmotywowane do pracy. W nowych realiach Polki i Polacy masowo zakładali firmy, kształcili się i rozwijali. Słowem, realizowali marzenia o dostatnim życiu i przynależności co najmniej do klasy średniej.

Na pozycję w naszym kraju uwagę zwraca się tym baczniej, że polskie społeczeństwo, które stosunkowo niedawno wyszło z feudalizmu, do dziś ma silny rys hierarchiczności. Normą jest mówienie do siebie per „pan” i „pani”, bicie pokłonów przed zwierzchnikami i pieczołowite zwracanie uwagi na tytuły („panie profesorze”, „panie ministrze” itd.).

Spuściznę dziejową widać wyraźnie również w innych obszarach. Chociażby w ogólnym obrazie rynku pracy, gdzie stosunki pracodawca-pracownik lub kierownik-podwładny w wielu przypadkach przywodzą na myśl folwarczną relację między panem a chłopem.

Inny przykład dotyczy domowych budżetów. Rozbudzone aspiracje, słabo ugruntowane cnoty mieszczańskie oraz chęć zdobycia namacalnych symboli statusu można uznać za jeden z powodów, dlaczego w polskiej gospodarce oszczędności są tak niskie. „Polacy wydają wszystko, niezależnie od tego, ile zarabiają. Oszczędnościami widocznymi w skali statystycznej dysponują de facto osoby o naprawdę wysokich zarobkach” – mówił prof. Tomasz Szlendak w wywiadzie dla Instytutu Obywatelskiego („W kieszeni Polaka”, „Instytut Idei” nr 5, s. 84).

Na marginesie warto odnotować, że pęd do zakupów pozytywnie wpływa na dynamikę PKB. Silna konsumpcja prywatna pomogła nawet Polsce w 2009 roku uniknąć recesji jako jedynemu państwu w Unii Europejskiej. W dłuższej perspektywie taka sytuacja rodzi jednak ryzyko spowolnienia rozwoju w związku z ograniczoną pulą oszczędności, które mogą finansować inwestycje na przyszłość.