Organ tworzący prawo i przede wszystkim organ stosujący prawo musi w konkretnym przypadku dokonać, na podstawie wyboru aksjologicznego, wyważenia odpowiednich zasad, mogąc jedną zasadę stosować w stopniu większym niż drugą, a jedynie w wyjątkowo skrajnym przypadku stosując wyłącznie jedną z branych pod uwagę zasad; dokonując wyboru, nie można bowiem naruszyć istoty prawa podstawowego, tzn. również „rdzenia” konkurencyjnej zasady.

***

Tę szczególną pozycję zasad prawa umacniają dwa istotne aspekty współczesnych doktryn polityczno-prawnych.

Po pierwsze, zasady mogą pozostawać w związku z prawem naturalnym czy wręcz mieć charakter jusnaturalistyczny i z tego powodu mieć moc prawną wyższą od reguł stanowionych przez ustawodawcę, nawet ustawodawcę konstytucyjnego. Warto, powracając do Ulpianowskiej formuły o sprawiedliwości jako fundamencie państw, zacytować następujący fragment głośnego artykułu Radbrucha Ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo:

„tam, gdzie istnieje konflikt pomiędzy bezpieczeństwem prawnym a sprawiedliwością, pomiędzy wątpliwą co do treści, lecz pozytywną ustawą, a sprawiedliwym, lecz nie wyrażonym w formie ustawy prawem, tam w istocie występuje konflikt sprawiedliwości ze sobą samą, konflikt pomiędzy sprawiedliwością pozorną a rzeczywistą [...]. Nie można bowiem prawa w ogóle, a w tym prawa pozytywnego, określić inaczej niż jako porządek i stanowienie, które zgodnie ze swą istotą są przeznaczone służyć sprawiedliwości”[17].

Po wtóre, pojęcie zasad prawa występuje w prawoznawstwie od dawna – zmienia się jednak ich charakter i rola.

W ostatnim tytule justyniańskich Digestów: De diversis regulis iuris antiqui umieszczono 211 reguł, z których niektóre miały charakter definicji czy nawet przysłów, ale większość (a niektóre z nich znajdują zastosowanie do dzisiaj) ma cechy współczesnych zasad; w średniowieczu owe regulae nazwano  zasadami prawa (principia iuris). Zasady stanowiły wynik indukcji z konkretniejszych norm prawnych, tworzonych wówczas w dużej mierze w ramach orzecznictwa. Podobnie powstawały później zasady w systemie Common Law. Inaczej – metodą dedukcji (more geometrico) z uznawanych przez siebie aksjomatów – poszukiwali zasad prawa przedstawiciele typowej dla Oświecenia szkoły prawa natury. W XIX w. zasady prawa zaczęto ujmować w kategoriach myślenia pozytywistycznoprawnego, jako wynik rozumowania indukcyjnego wychodzącego od przepisów ustawowych danego kraju lub, w miarę rozwoju prawa porównawczego, ogółu państw uznanych za cywilizowane.