Obwodowa Komisja Wyborcza w Trąbkach Wielkich. Foto: www.trabkiw.ug.gov.pl

Polski system wyborczy, słusznie określany przez kompetentne gremia międzynarodowe jako demokratyczny, ukierunkowany jest na zapewnienie wyborcom sprawiedliwego, rzetelnego i uczciwego procesu wyborczego. Prawne i faktyczne gwarancje bezpieczeństwa wyborów we wszystkich jego stadiach zawarte są w obowiązującym kodeksie wyborczym. Rozważania niniejsze, w wielkim skrócie, dotyczą jedynie wąskiego wycinka gwarancji kontrolnych w zakresie przeciwdziałania zniekształceniom (fałszerstwom) wyborczym w fazie przebiegu aktu głosowania i ustalenia jego wyników.

Na wstępnie zasadnicza i ogólna uwaga. Głosowanie i ustalenie wyników wyborów, odbywa się w lokalu obwodowych komisji wyborczych. Stąd konieczność zapewnienia na tym etapie wyborów skutecznych gwarancji kontrolnych. Obwodowe komisje wyborcze mają nieprofesjonalny charakter społeczny, natomiast rola, jaką wypełniają, ma decydujące znaczenie dla wyników wyborów. Członkowie obwodowych komisji wyborczych podlegają obowiązkowi odbycia szkolenia w zakresie obowiązującego prawa wyborczego.

Zadania komisji obwodowych sprowadzają się do przeprowadzenia głosowania, czuwania nad przestrzeganiem prawa wyborczego, ustalenia wyników głosownia w obwodzie, podania ich do publicznej wiadomości i przekazania do komisji wyższego stopnia. Gwarancje kontrole dla rzetelnego wypełnia ich zadań pojawiają się już na etapie powołania spośród wyborców składu obwodowych komisji wyborczych.

Komitety wyborcze (partie) mają prawo do zgłoszenia po jednym kandydacie do każdej obwodowej komisji wyborczej na obszarze okręgu wyborczego, w którym została zarejestrowana zgłoszona przez nich lista wyborcza. Gwarancja ta sprawia, że każda obwodowa komisja wyborcza mogłaby składać się z członków reprezentujących różne ugrupowania partyjne lub społeczne. W przypadku zgłoszenia do składu obwodowej komisji wyborczej większej, niż określona przepisami liczba jej[PR1]  członków, skład komisji ustala się w drodze publicznego losowania. Jeżeli liczba kandydatów do komisji jest mniejsza od dopuszczalnej, uzupełnienie składu komisji dokonuje wójt (burmistrz, prezydent miasta), spośród osób ujętych w stałym rejestrze wyborów tej gminy.

Obwodowe komisje działają kolegialnie, swobodnie wybierają spośród siebie przewodniczącego i jego zastępcę, natomiast zróżnicowany społecznie i politycznie skład sprawia, że poszczególni członkowie wzajemnie się kontrolują w toku wykonywanych czynności wyborczych. Niezależnie od tego zabezpieczenia, przy każdej komisji wyborczej różnego szczebla, mogą zostać ustanowieni przez komitety wyborcze (partie) mężowie zaufania, którym przysługuje prawo wniesienia do protokołu ustalającego wynik wyborów uwag, z wymienieniem konkretnych zarzutów. Mężowie zaufania są instytucją zabezpieczającą prawidłowość i legalność działania komisji wyborczych. Wykonanie tych zadań leży w publicznym interesie wszystkich wyborców, osób uzyskujących mandaty (daje im pewność), jak i samych członków komisji przed posądzeniami o stronniczość.