W związku z utrzymującymi się tendencjami zmierzającymi do pogorszenia warunków pracy sędziów i sądów, Rada zwróciła się do Prezydenta RP o ochronę niezależności sądów, która została naruszona przez przepisy uzależniające wynagrodzenie sędziów od decyzji rządu. Niestety, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 14 marca 1995 r. uznał ustawę o wynagrodzeniach w państwowej sferze budżetowej za zgodną z Konstytucją, ale w uzasadnieniu wyroku wyraźnie wskazał na potrzebę zapewnienia sędziom wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz wskazał na uprawnienia Prezydenta RP w ich określeniu. Do dnia dzisiejszego trwa spór, czy aktualnie osiągane przez sędziów wynagrodzenia realizują tę zasadę.

W trosce o dobre imię sądów

Po wejściu w życie Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. nastąpiło wzmocnienie ustrojowej pozycji KRS. Radzie przyznano uprawnienie występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Fundamentalne znaczenie dla sądownictwa miało też uchwalenie przez Sejm w dniu 27 lipca 2001 r. dwóch ustaw: Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Wprowadziły one kilka ważnych zmian, zgodnych z oczekiwaniami środowiska sędziowskiego. Najważniejsza dotyczyła budżetu sądownictwa, który stanowi dziś wyodrębnioną część budżetu państwa, a organem współtworzącym jego projekt stała się Krajowa Rada Sądownictwa. Natomiast nowa ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa weszła w życie z dniem 1 października 2001 r. i uregulowała na nowo zasady działalności Rady.

Niezwykle istotne dla sądownictwa było określenie przez Radę kryteriów oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej przez prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych. Z kolei, 19 lutego 2003 r. KRS uchwaliła Zbiór Zasad Etyki Zawodowej Sędziów. Przestrzeganie określonych zasad stało się nieodzowne dla całego środowiska sędziowskiego – zwłaszcza w czasach spadku zaufania obywateli do instytucji publicznych, w tym i do sądów. Zgodnie z ustawą o Krajowej Radzie Sądownictwa to właśnie ona jest zobowiązana do „czuwania nad przestrzeganiem” tych zasad.