Biegli

Rozważając problem niesłusznych skazań nie sposób nie wspomnieć o opiniach biegłych – tym bardziej, że w 52 proc. amerykańskich spraw, w których doszło do pomyłki sądowej, dowód ten miał kluczowe znaczenie (por. ” Opinie biegłego w postępowaniu karnym” – www.innocenceproject.org).

Odnosząc się do polskiej perspektywy warto wspomnieć, że już w 1973 r. Stefan Kalinowski, Prokurator Generalny PRL, wskazywał na rosnącą, wręcz niepokojąco, rolę w postępowaniu sądowym dowodu z opinii biegłego (zob. S. Kalinowski „Opinie biegłego w postępowaniu karnym” – Warszawa 1973, str. 7). 20 lat później tezę o procesowej „fetyszyzacji” ekspertów sformułował prokurator Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie Jerzy Biederman (J. Biederman, „Glosa do wyroku SN z 12 stycznia 2000 r. (IV KKN 269/99)” – Prokuratura i Prawo 2000, nr 11, str. 117). Te same obserwacje można poczynić i dziś.

W sprawach, które wpływają do Programu „Niewinność”, najczęściej pojawiają się opinie biegłych z zakresu psychologii. Ich zadaniem jest najczęściej analiza osobowości głównego świadka oskarżenia pod kątem jego rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego spostrzeżeń. Często taka opinia jest kierunkowskazem dla organu procesowego, który opiera na niej uzasadnienie swojego orzeczenia. De facto to od opinii biegłego zależy, czy takiemu świadkowi sąd przyzna wiarygodność uznając, że nie ma on problemów ze zdolnością do postrzegania, zapamiętywania i odtwarzania spostrzeżeń.

Taka sytuacja miała miejsce w sprawie Krzysztofa S. W 2002 r. rozwiódł się on z żoną. Sąd postanowił nie orzekać o winie żadnego z małżonków. Opiekę nad dziećmi przyznał żonie, zaś Krzysztof S. zachował prawo do kontaktu z nimi. Kilka miesięcy później była żona oskarżyła S. o molestowanie seksualne małoletnich córek. Dzieci były przesłuchiwane w obecności biegłego z zakresu psychologii. Ekspert wydał opinię, w której stwierdził, że jedna z dziewczynek padła ofiarą molestowania seksualnego, a druga – przemocy fizycznej. W toku procesu jeszcze kilkukrotnie sąd wzywał biegłych, żaden z nich nie potwierdził jednak wcześniej postawionej tezy. W uzasadnieniu orzeczenia sąd w całości przyjął jednak za wiarygodną opinię pierwszego eksperta, odrzucając jednocześnie sprzeczne z nią opinie późniejsze. Uznał, że z opinią pierwszego biegłego korespondują zeznania byłej żony Krzysztofa S., a także jej ojca (choć oboje zostali skazani za składanie fałszywych zeznań w postępowaniu rozwodowym).