Wyobrażenie europejskiego raju, otoczonego całkiem ładnie utrzymanym parkiem (czyli światem, który co prawda nie osiągnął naszej doskonałości, jednak mniej lub bardziej żmudnie i nieodwracalnie do niej zmierza), zawiera jednak logicznie coś z nowożytnej gnozy, jak kiedyś Eric Voegelin nazwał mieszankę politycznego iluzjonizmu i niechęci do tego, co jest[8]. Częścią tej postmodernistycznej gnozy europejskiej był nader niebezpieczny pomysł eliminacji państwa narodowego.

Narody, nadnarody, ponadnarody

Nie trzeba tutaj długo przypominać, ani nawet odpierać tych mniej lub bardziej zaawansowanych ataków na państwo narodowe, to jakże godne uwagi osiągnięcie Okcydentu, urzeczywistniające zasady prawa i obywatelstwa oraz umożliwiające dalekosięgłe stosowanie demokratycznych procesów decyzyjnych. Tak łatwo przychodzi przecież utożsamienie państwa narodowego z jakąś groźną formą nacjonalizmu i jego intelektualne zepchnięcie na dno szafy, jakby było zużytą odzieżą! Jest to równie łatwe, jak błędne. Przecież w państwie narodowym nie to jest ważne, że jest ono „narodowe” w nacjonalnym rozumieniu (co zresztą w szeregu przypadków wcale nie jest prawdą), ale to, że wytwarza ono zrozumiałą przestrzeń, jest źródłem tożsamości i obywatelskiej lojalności, dzięki czemu można w nim realizować demokrację. Demokratyczne państwo narodowe zdecydowanie jest warte odrobiny naszej uwagi. Co dzieje się z nim natomiast w Europie w ciągu ostatnich kilku lat?

Szerokie kompetencje państwa narodowego oddelegowaliśmy już (czy raczej: zostały one oddelegowane) w kierunku Unii Europejskiej, nie mając ku temu tak naprawdę dobrych powodów. Państwo narodowe w swoim nowoczesnym kształcie oczywiście wykazuje mnóstwo niedomagań, i tak jak każdej strukturze właściwy jest mu permanentny deficyt w pełnieniu wymaganych od niego funkcji. Trudno jednak byłoby znaleźć rozsądne wytłumaczenie dla jego zastąpienia czymś innym i uzasadnić korzyści takiego pociągnięcia. Nawet z akademickiej rekonstrukcji dziejów myśli integracji europejskiej (takimi dziejami w istocie nie dysponujemy, a stare koncepty filozoficzne czy polityczne zdecydowanie nie przedstawiają bezpośrednich ideowych źródeł integracji), do kanonu których należy na przykład kantowski ideał wspólnoty zapewniającej wieczny pokój, czy paneuropejskie wizje Coudenhove-Kalergi’ego, nie sposób tak naprawdę znaleźć teoretyczne uzasadnienie dla stopniowego rozbijania państw narodowych.[9] Proces ten jednak toczy się. Niezauważalnie, jakby w nieunikniony sposób, już z pominięciem woli społeczeństw narodowych, uzyskując swoją legitymizację – o ile w ogóle ją uzyskuje – z reguły a posteriori.