Pomocne w tym zakresie może być odwołanie się do standardów wypracowanych w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który wielokrotne orze­kał w kwestii dopuszczalności rozwiązania partii politycznych z powodu głoszonych przez nie poglądów. Wskazywał, że na gruncie europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności zakazanie działalności takiej partii – uzna­nej przez dany system prawny za ekstremistyczną – może mieć miejsce jedynie, gdy dopuszcza ona użycie metod niedemokratycznych, w szczególności przemocy, jako środka osiągnięcia swoich celów lub dąży do celów godzących w fundamentalne za­sady demokratyczne, w szczególności w konieczność zapewnienia ochrony praw jed-nostki²⁰. Kładł też nacisk między innymi na konieczność ustalenia, czy wypowiedzi i działania członków lub liderów partii wskazują na to, że wrogie zasadom demokracji cele i działalność można przypisać partii jako całości²¹. Trybunał strasburski nigdy nie sformułował przy tym zamkniętego katalogu podlegających w ten sposób ochro­nie zasad i praw. Odnosił się do poszczególnych z nich w zależności od charakteru wątpliwości pojawiających na tle konkretnych spraw. Jak się wydaje, w podobny spo­sób Trybunał Konstytucyjny musiałby rozstrzygać o adekwatności poszczególnych unormowań Konstytucji do oceny celów lub działalności partii w polskim systemie prawnym.

Szerszy – niż obecnie wskazywany w orzecznictwie Trybunału – katalog do­puszczalnych wzorców kontroli celów i działalności partii nie oznacza natomiast, że w postępowaniu takim nie powinno się brać pod uwagę tego, jak daleko ingerującym w zasadę pluralizmu politycznego środkiem jest wynikająca z orzeczenia o niekonstytucyjności delegalizacja partii (lub – w wypadku kontroli prewencyjnej – odmowa wpisania jej do ewidencji partii politycznych). Świadomość ta nie powinna jednak służyć ograniczeniu możliwych wzorców kontroli jedynie do art. 13 Konstytucji, lecz być elementem branym pod uwagę przy merytorycznej ocenie zarzutów naruszenia tak tego, jak i innych przepisów Konstytucji i powodować, że wszelkie wątpliwości w tym zakresie powinny być rozpatrywane na korzyść „oskarżonej” partii, a jedynie najpoważniejsze naruszenia Konstytucji prowadzić do uznania, że cele i działalność ugrupowania są niekonstytucyjne.