Niezawisłość sędziowska to nie tylko uprawnienia sędziów, ale również obowiązek służenia obywatelom. Dlatego też powinni oni prowadzić tryb życia odpowiadający godności sprawowanego urzędu. Posiadają również wolność zrzeszania się, a także zagwarantowane poczucie osobistego bezpieczeństwa. 

Warto wspomnieć o zakresie niezawisłości sędziowskiej. W aspekcie podmiotowym dotyczy on sędziów (asesorów sądowych) oraz ławników. Asesorzy są objęci niezawisłością w przypadku pełnienia przez nich czynności sędziowskich w sądzie rejonowym na czas określony (jest to regułą w praktyce). Z kolei zakres przedmiotowy dotyczy czynności jurysdykcyjnych (ustalanie faktów, stosowanie określonej procedury, podejmowanie decyzji sądowych), a nie obejmuje czynności z zakresu administracji sądowej (sędzia jest zobowiązany wypełniać polecenia w tym zakresie). Ponadto, sędziowie są związani ustawami i, od niedawna, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.

W polskiej doktrynie funkcjonuje pojęcie gwarancji niezawisłości sędziego, chociaż często słyszy się głosy krytyczne wobec tego sformułowania. Można je podzielić na bezpośrednie i pośrednie, a te z kolei na gwarancje o charakterze materialnym oraz formalnym. 

Gwarancje bezpośrednie są to przepisy konstytucji oraz ustaw (np. ustawa o ustroju sądów powszechnych), wprost gwarantujące niezawisłość sędziom. Spośród nich należy wyodrębnić gwarancje konstytucyjne, takie jak nieusuwalność z urzędu, apolityczność, immunitet sędziowski.

Z kolei gwarancje pośrednie to regulacje prawne, które chronią sędziego przed naruszeniem jego niezawisłości w praktyce. Jedne z nich, materialne, są rozumiane jako wszystkie czynniki o charakterze społeczno-ekonomicznym i kulturowym, które stwarzają atmosferę życia publicznego sprzyjającą przestrzeganiu i szanowaniu prawa. Mają one za zadanie zapewnić skuteczność gwarancji formalnych. Są jednak mało przejrzyste i dość ogólnikowe, co niewątpliwie jest ich wadą. Często napotyka się trudności z ich jednoznacznym określeniem. Najłatwiej zrobić to w kwestii gwarancji ekonomicznych, które stanowią jedną z podstaw niezawisłości (wysokość wynagrodzenia nie jest uzależniona od władzy wykonawczej, a decyzje podejmowane przez sędziego nie mają na nią wpływu; wynagrodzenie nie może ulec zmniejszeniu w trakcie pracy sędziego). Drugie spośród gwarancji pośrednich są nazywane formalnymi. Polegają one albo na odpowiednim usytuowaniu stanowiska sędziego w ogóle (g. ustrojowe, np. wysokie kwalifikacje sędziego, stałość zawodu, niepołączalność zawodu z innymi, apolityczność, immunitet, dyscyplinarna odpowiedzialność-czyli zakaz dyscyplinarnego karania sędziego inaczej niż przed sądem za czyny wskazane w ustawie, samorząd sędziowski) albo na odpowiednim ukształtowaniu postępowania sądowego (tzw. g. procesowe, np. kolegialność orzekania, udział przedstawicieli społeczeństwa w orzecznictwie, swobodna ocena dowodów, jawność postępowania, instytucja wyłączenia sędziego, tajność narady i głosowania, niezmienność składu orzekającego, nadrzędność sądu wobec stron procesowych). Za W. Broniewiczem do tych wszystkich zasad dodaje się brak bezpośredniej cywilnej odpowiedzialności sędziego z tytułu wydania orzeczenia.