5.  Wyłączenie sędziego Trybunału (art. 49 proj. u. TK)

W art. 49 proj. u. TK została unormowana – w dużym stopniu podobnie do sposobu, w jaki czyni to art. 26 u. TK (m.in. wnioskodawca zrezygnował z techniki odesłania do k.p.c.) – instytucja wyłączenia sędziego w postępowaniu przed TK. Obejmuje ona: (a) wyłączenie sędziego Trybunału z mocy ustawy (stwierdzane postanowieniem Prezesa Trybunału), które następuje niezależne od czyjejkolwiek inicjatywy, w przypadku wystąpienia okoliczności wskazanej w art. 49 ust. 1 i ust. 2 u. TK; (b) wyłączenie sędziego Trybunału na jego żądanie lub na żądanie uczestnika postępowania (stwierdzane przez Trybunał w składzie 3 sędziów, por. art. 47 ust. 1 pkt 3 lit. d proj. u. TK), z przyczyn o których mowa w art. 49 ust. 3 (niewymienionych w ust. 1 a przy tym różniących się od przyczyn wskazanych w ust. 2 jedynie tym, że istnienie okoliczności mogących wywoływać wątpliwości co do bezstronności sędziego Trybunału ma być „tylko” uprawdopodobnione). 

Na tle tej regulacji warto poczynić trzy uwagi. Pierwsza z nich dotyczy rezygnacji przez projektodawcę z opcji wyłączenia z urzędu (i pozostawienia w tym zakresie jedynie działania na żądanie sędziego Trybunału lub uczestnika postępowania) sędziego Trybunału z udziału w rozpoznawaniu sprawy w razie „uprawdopodobnienia” istnienia okoliczności, niewymienionych w ust. 1 art. 49 proj. u. TK, mogących wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego Trybunału. Rozwiązanie to należy ocenić krytycznie, zwłaszcza jeśli przyjąć w ślad za dotychczasowym orzecznictwem TK (wyrok TK z 11 maja 2007 r., sygn. akt K 2/07), że odpowiednio stosowane przepisy k.p.c. nakładają na uczestników pewne ramy czasowe decydujące o dopuszczalności podnoszenia okoliczności przemawiających za wyłączeniem sędziego Trybunału. Z przywołanego orzeczenia TK wynika, że Trybunał jest władny pozostawić spóźniony wniosek bez rozpoznania, a jednocześnie rozważyć wyłączenie sędziego Trybunału z urzędu z uwagi na podniesione we wniosku okoliczności.

Druga uwaga odnosi się do tego, że zaistnienie okoliczności skutkujących wyłączeniem sędziego Trybunału z mocy prawa w praktyce rozpatrywane bywa – co nie znajduje wyrazu w konstrukcji art. 26 u. TK ani art. 49 proj. u. TK – na wniosek uczestnika postępowania (por. wyrok TK z 17 listopada 2009 r., sygn. akt SK 64/08; postanowienie Prezesa Trybunału z 31 stycznia 2011 r., sygn. akt K 3/09).