W związku z dorocznym Ogólnym Zgromadzeniem Sędziów Trybunału Konstytucyjnego  9 kwietnia, ukazała się "Informacja o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2012 roku", wydana nakładem Trybunału. Redakcja Obserwatora publikuje ważniejsze fragmenty tego opracowania. Poniżej -  wybrane problemy w orzecznictwie z 2012 r.

Zasada równości a dopuszczalność zróżnicowania sytuacji prawnej niektórych grup podmiotów

Konstytucyjna zasada równości zakłada równe traktowanie podmiotów podobnych, wyodrębnionych w oparciu o wspólną im cechę istotną. Wybór cechy relewantnej, mający charakter aksjologiczny, powinien być dokonywany na podstawie zobiektywizowanych i racjonalnych kryteriów (wyrok z 2 października 2012 r., K 27/11). Grupę podmiotów podobnych stanowią osoby, które pracowały za granicą, zajmując takie same stanowiska oraz pobierając takie samo wynagrodzenie (wyrok z 2 lipca 2012 r., P 35/10). Biegli, w zakresie kształtowania wysokości ich wynagrodzenia, stanowią grupę podobną niezależnie od dziedziny specjalizacji (wyrok z 9 maja 2012 r., SK 24/11). Chociaż stosunek pomiędzy ZUS a płatnikiem składek na ubezpieczenie zdrowotne ma, co do zasady, charakter władczy, to w zakresie świadczeń wzajemnych zasada równości zakłada pewną symetrię w regulowaniu pozycji tych podmiotów jako podobnych (wyrok z 19 kwietnia 2012 r., P 41/11).

Ustawodawca może różnicować określone grupy podmiotów podobnych, o ile kryterium zróżnicowania pozostaje w racjonalnym związku z celem oraz treścią danej regulacji. Waga interesów, którym zróżnicowanie ma służyć, musi pozostawać w proporcji do wagi interesów naruszonych przez wprowadzenie zróżnicowania. Poza tym kryterium zróżnicowania musi pozostawać w związku z innymi wartościami konstytucyjnymi, które uzasadniają odmienne traktowanie. Wprowadzenie wśród kategorii osób represjonowanych przez organy państwa obcego zróżnicowania prawa do zadośćuczynienia z tytułu tych represji, opartego na przesłance domicylu, tj. zamieszkiwania wnioskodawcy obecnie w Polsce, nie ma charakteru arbitralnego. Ograniczenie możliwości dochodzenia zadośćuczynienia na podstawie tej przesłanki jest racjonalne, świadczenie to ma bowiem charakter nadzwyczajnego przysporzenia, którego przyznanie wykracza poza wymagania wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego oraz zasady sprawiedliwości społecznej. Racjonalność odnosi się do celu ustawodawcy, jakim w tym wypadku było ograniczenie grona potencjalnych uprawnionych do świadczeń (wyrok z 26 lipca 2012 r., P 8/11).