Możliwości nadużywania i przypadki nadużywania ideologii praw człowieka tym bardziej powinny powodować poszukiwanie niemających cech ideologicznych konstrukcji odpowiadających rewolucji praw.

Konstrukcją taką stają się w naszych oczach prawa podstawowe. Termin zrodzony w Niemczech w okresie walki z absolutyzmem w połowie XIX w. i rozwijany przede wszystkim w doktrynie niemieckiej (lecz niezależnie od tego także w Stanach Zjednoczonych, które nie mogły zaznać absolutyzmu ani jakiejkolwiek innej formy statokracji), w ciągu ostatnich dekad nieprzypadkowo znalazł zastosowanie w konstytucjach wielu państw europejskich i, jak sama jej nazwa wskazuje, w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej, uznanej obecnie za akt unijnego prawa pierwotnego.

„Prawa podstawowe” wydają się stopniowo usuwać na bok inne określenia, w tym – wprost nawiązujące do Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, ale i do oficjalnego tytułu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – „wolności i prawa człowieka i obywatela”, którym to terminem posługuje się także nasza Konstytucja.

***

W europejskiej teorii praw podstawowych wyróżnia się trzy kierunki:

– literalne podejście do praw podstawowych – prawa podstawowe stanowią prawa i wolności, które będzie się uważać za najistotniejsze, co nadawałoby tej kategorii charakter płynny i względny;

– pozytywistyczną koncepcję praw podstawowych – utożsamiającą prawa podstawowe z prawami konstytucyjnymi, tj. prawami podmiotowymi określonymi w konstytucji, w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a ostatnio także w Karcie Praw Podstawowych UE;

– obiektywizm praw podstawowych – mające pewne cechy jusnaturalizmu, identyfikowanie tych praw według kryterium niezbędności do zagwarantowania istnienia osoby ludzkiej, a tym samym uznawanie ich za określające istotę porządku prawnego w ramach, stanowiącej podstawę modelu demokracji liberalnej, koncepcji człowieka i społeczeństwa, opartej na takich wartościach jak  przyrodzona i niezbywalna godność każdego człowieka (od której zaczyna się i konstytucja Niemiec, i Karta Praw Podstawowych, i rozdział II naszej Konstytucji), wolność i równość[9].

Ten ostatni kierunek, sprowadzający rolę prawa pozytywnego (konstytucyjnego, międzynarodowego, europejskiego) do odzwierciedlania obiektywnej struktury i hierarchii praw podstawowych w oparciu o konsensualnie uznany, przy uszanowaniu pluralizmu aksjologicznego,  system wartości podstawowych dla bytu społecznego,  uznaje się obecnie za dominujący w skali europejskiej[10]

Należy dodać, że niemiecki Związkowy Trybunał Konstytucyjny już w 1958 r. wypowiedział się o istnieniu porządku wartości praw podstawowych (Werteordnung der Grundrechte). Zarazem nie można nie zauważyć, że  obiektywizmu praw podstawowych na ogół nie rozumie się w ontologicznych kategoriach materialnego prawa naturalnego, lecz – w ramach nierzadko nieświadomego przyjmowania założeń postmodernizmu, lecz świadomego u prawników rozwijania metod argumentacyjnych – jako taki rodzaj jednej z wielu możliwych narracji, który uznaje się za konsensualnie najlepszy.