Ośrodek Myśli Politycznej

Petr Fiala, politolog i historyk. Wykłada na Uniwersytecie Masaryka w Brnie, zajmuje się politologią porównawczą i polityką europejską. Jest prezesem Centrum pro studium demokracie a kultury  z Brna.

Tłum. Lucie Szymanowska

[1] Po odrzuceniu projektu europejskiego traktatu konstytucyjnego przyjęto co prawda Traktat Lizboński, uprawomocniony w 2009 r. i będący pochodną odrzuconej „konstytucji”. Przyjęcie Traktatu jest jednak wynikiem starań o uniknięcie sytuacji, w której kolejne kroki w kierunki integracji poddane byłyby osądowi obywateli. Niemniej osłabienie dyskursu integracyjnego jest zauważalne. W sposób uprawniony można więc mówić co najmniej o spowolnieniu dążeń integracyjnych.
[2] Pojęcie „płaski świat“ zapożyczyłem oczywiście od Thomasa L. Friedmana, który z takim zafascynowaniem opisuje globalizację za pomocą zbioru notatek, opowiastek i obserwacji (Friedman, Thomas L. /2007/: The World is Flat - Świat jest płaski. Krótka historia XXI wieku, 2009). Niewątpliwie w wielu sprawach ma rację. Jednak prawdą jest również to, że ludzkość już raz była przez wieki przekonana o tym, że Ziemia jest płaska. Argumentów „za” – wszakże wierzyli w nie prawie wszyscy – istniało wystarczająco wiele. Nie była to jednak „prawda” niepodważalna. Tak nam się tylko wówczas patrząc z pewnej perspektywy wydawało. Właśnie na tym może też polegać problem naszego dzisiejszego przekonania o płaskości świata.
[3] Hobsbawm, Eric J. (1994): The Age of Extremes. The Short Twentieth Century, 1914–1991. London: Michael Joseph.
[4] Fukuyama, Francis: Koniec historii, przeł. T Bieroń, M. Wichrowski, Poznań 1996, i Ostatni człowiek, przeł. T Bieroń, Poznań 1997.
[5] Obie wypowiedzi miały miejsce w tymże czasie, w 2003 r.
[6] Dahrendorf, Ralf (2004): Der Wiederbeginn der Geschichte. Vom Fall der Mauer zum Krieg im Irak, s.310.
[7] J. Andruchowycz: Środkowowschodnie rewizje. Przeł. L. Stefanowska. W: J. Andruchowicz, A. Stasiuk: Moja Europa: dwa eseje o Europie zwanej Środkową. Wołowiec 2000, s. 43
[8] Wyjaśnieniem nowożytnej gnozy zajmuje się Voegelin na przykład w książce The New Science of Politics – polskie tłumaczenie: Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Warszawa 1992, s. 121.
[9] Chodzi o traktat Kanta z 1795 r. Zum ewigen Frieden oraz o książkę Coudenhove-Kalergi’ego Pan-Europa z 1923 r. Rekonstrukcja idei integracji Europy jest jednak bardziej obfita, por. Fiala, Petr; Pitrová, Markéta (2009): Evropská unie. Centrum pro studium demokracie a kultury, s. 33–39.
[10] Sruton, Roger (2006): England and the Need for Nations. London: Civitas, s. 42
[11] Córka Le Pena Marine, jego umiarkowana następczyni, stanowi jednak przykład na to, jaka marketingowa, a częściowo może nawet merytoryczna zmiana zaszła tu w stosunkowo krótkim czasie, i jak poważnie trzeba się dziś do takich politycznych sił odnosić.
[12] Kafka, Franz: Dzienniki 1910-1923, tłum. Jan Werter, Kraków 1961, s. 184.
[13] Braunberger, Gerald (2011): Die Macht des Dollar, FAZ,
30. Juli 2011 <http://www.faz.net/-021wsj>.
[14] Žižek, Slavoj: Potęga iluzji, czyli jak przerwać dogmatyczną drzemkę, przeł. Tomasz Bieroń, Dziennik, 28.11.2008. wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/83506,potega-iluzji-czyli-jak-przerwac-dogmatyczna-drzemke.html.
[15] Por. naprz. Lipset, Seymour Martin (2008): Wyjątkowość amerykańska - broń obosieczna; oraz Huntington, Samuel P. (2007): Kim jesteśmy? Wyzwania dla amerykańskiej tożsamości narodowej.
[16] Chodzi o esej Glittering Pie (The Harvard Advocate, 1935); nie tylko zadano w nim przytoczone pytanie, ale można tu też znaleźć podany przeze mnie cytat odnośnie sposobu, w jaki wtedy Miller postrzegał Amerykę.
[17] Jakkolwiek, jak wiadomo, praca ta została zakończona w swojej pierwszej wersji w 1917 r., a więc pod wrażeniem I wojny światowej, jest interesująca dlatego, że jej styl i sposób argumentacji umożliwia różne interpretacje. Spengler, Oswald (2001): Zmierzch Zachodu.