Niemiecki socjolog Ulrich Beck mówi, że to są rodziny światowe.

I o to chodzi, oni mówią między sobą po angielsku, jego żona uczy się niemieckiego, ale mój syn nie zna niestety albańskiego. I to jest typowe. Myśmy z tą integracją czekali za długo.

Tymczasem w Europie podnoszą się ruchy nacjonalistyczne. Czy pan się nie boi, patrząc z perspektywy mikro, podróżując po krajach, przyglądając się ludzkim zwyczajom, że to może rozsadzić Europę? Projekt europejski sprowadzony do technokratycznego zarządzania Europą, żeby emerytura była wypłacona na czas, transport publiczny jechał etc., to nie za mało?

Na pewno jest takie niebezpieczeństwo, że właśnie Europa staje się wyłącznie biurokratycznym przedsięwzięciem. Z tym trzeba coś zrobić. Tej prawicy tak strasznie się nie boję i znowu Austria jest tu dobrym przykładem. My już od dawna mamy prawicę bardzo silną, osobiście znałem Haidera dość dobrze, bo wtedy byłem korespondentem „Der Spiegel”.

Haider był bardzo utalentowany. Nazistą na pewno nie był, raczej populistą. Skrajna prawica europejska w wyborach do PE może uzyskać 25 proc., nie więcej. I tak w niektórych sprawach może mają rację, że nie trzeba ignorować problemu imigracji. Bo lewica też w Austrii mówiła, że problemu w ogóle nie ma. To jest głupota, problem istnieje. W Berlinie są dzielnice, w których nie usłyszy się słowa po niemiecku, szkoła, gdzie 90 proc. nie ma niemieckiego jako pierwszego języka. Rządzący, także w naszych krajach, po prostu się boją ludziom o tym powiedzieć. Myślą: jak coś złego powiem, to stracę.

Polityka, ekonomia to te dziedziny, które dzielą ludzi, a przede wszystkim państwa. To widać na rządowych spotkaniach w Europie, jak wyrywają sobie europejskie sukno przywódcy, jak grają Europą. Chciałbym więc zapytać o kulturę, element który powinien integrować. Czy pan jako człowiek pióra, humanista widzi, że kultura, w ogóle sztuka staje na wysokości zadania?