Jest zatem tak, że o stopniu osiągania demokracji jako wartości autotelicznej, wartości „samej w sobie” możemy orzekać tylko na podstawie działania demokracji instrumentalnej - stosowanych środków i sposobów „uprawiania demokracji”. O ile wartości demokracji wymienione w preambule Konstytucji RP owo dobro wspólne – jest to „byt idealny”, to stosowane i używane metody i środki służące osiągnięciu tego celu – to „byty realne”. Byty realne to panujące instytucje, ich funkcjonowanie i sposoby ich wykorzystywania przez nas – obywateli..

Smak puddingu poznajemy w trakcie jedzenia

Zgodnie z angielskim przysłowiem, o tym że „smak puddingu poznajemy w trakcie jedzenia” chcę podjąć próbę sprawdzenia jak działa demokracja stosowana.

Co najmniej od 30 lat w licznych ośrodkach naukowych na świecie ( w tym w szczególności w USA i Europie, w tym w Wielkiej Brytanii) prowadzone są projekty badawcze starające ustalić zbiór „wartości” uznawanych przez społeczeństwa różnych krajów. Funkcjonowanie ustroju demokratycznego -  jest jedną z wielu badanych wartości.

Od 33 lat, od 1981 roku w Wielkiej Brytanii grupa naukowców prowadzi projekt World Values Survey[12] dotyczący badania wartości i postaw społecznych uznawanych i wyrażanych przez obywateli w licznych krajach na wszystkich kontynentach świata. Z Polski w zespole badawczym uczestniczy profesor socjologii pani Renata Siemińska. Wyniki badań World Values Survey są źródłem licznych analiz, w tym również służą ocenie pojmowania i stosowania demokracji w rankingach „indeksów demokracji”. Publikowany przez Economist Intelligence Unit od lat „Indeks demokracji” w licznych swych wskaźnikach opiera się właśnie na ocenach wartości i postaw deklarowanych przez badanych respondentów World Values Survey. W tym rankingu demokracji pośród  167 badanych krajów świata Polska zajmuje 44 miejsce. W badaniach innych ośrodków np. The World Justice stan polskiej demokracji w Project Rule of Law Index 2014 jest notowany na 22 miejscu. Lepsze jest miejsce 22 niż 44 – ale nie będę wchodził w szczegółowe różnice badań między różnymi ośrodkami.