Jak podkreślił Trybunał w swoim wystąpieniu, od 30 października 1998 r., czyli od pierwszego wyroku stwierdzającego naruszenie przez Polskę art. 6 ust. 1 Konwencji w związku z nadmierną długością postępowania (w sprawie Styranowski przeciwko Polsce) do dnia 31 grudnia 2011 r., ETPC wydał 411 wyroków stwierdzających analogiczne naruszenie. Co znamienne, 346 z nich zostało wydanych po wejściu w życie ustawy z 17 czerwca 2004 r. Ponadto, w latach 2005-2011 Trybunał skreślił z listy skarg 352 sprawy, w których doszło pomiędzy stronami do zawarcia ugody bądź Trybunał zatwierdził złożoną przez Rząd deklarację jednostronną.

Aktualnie przed Trybunałem zawisłych jest ok. 400 spraw z Polski, w których skarżący zarzucają naruszenie ich prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Wadliwe funkcjonowanie

Na jakie kwestie Trybunał zwrócił uwagę komunikując wspomnianą grupę spraw? ETPC skoncentrował się na tym, czy sądy krajowe rozstrzygając w przedmiocie skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie należycie stosowały kryteria wynikające z orzecznictwa Trybunału. W szczególności, czy praktyka sądów polskich nieuwzględniających – przy dokonywaniu oceny czasu trwania postępowania – okresów przed wejściem w życie ustawy (tj. przed dniem 17 września 2004 r.) oraz okresów postępowania przed uchyleniem rozstrzygnięcia przez sąd II instancji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania, jest zgodna z art. 6 Konwencji, który wymaga uwzględnienia całej długości postępowania. Trybunał zaznaczył ponadto, że zakomunikowane sprawy będzie badał również pod kątem ewentualnego naruszenia art. 13 Konwencji – analizując, czy skarga przewidziana w ustawie z 17 czerwca 2004 r., z punktu widzenia jej kompensatoryjnej roli, może być uznana za środek skuteczny.

W szerszej perspektywie, formułując wnioski o charakterze ogólnym, Trybunał rozważać będzie, czy w Polsce istnieje problem systemowy polegający na nieprawidłowej praktyce sądów krajowych, które oceniając zarzut naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki nie stosują się do wymogów kryterium rozsądnego czasu postępowania oraz kryterium odpowiedniego i wystarczającego zadośćuczynienia na szczeblu krajowym – tak jak wynika to z reguł przedstawionych w wyroku Scordino przeciwko Włochom. Trybunał posunął się nawet do postawienia pytania, czy z uwagi na powtarzający się w licznych skargach z Polski zarzut nieskuteczności środka krajowego, doszło do naruszenia systemowego związanego z brakiem pełnego wykonania przez Polskę wyroku w sprawie Kudła przeciwko Polsce.

Środki zaradcze

Oczywistym jest, że skargi zakomunikowane 2 października 2012 r. odnoszą się do przeszłych stanów faktycznych, zaś ocena dokonana przez sądy krajowe, która została poddana w wątpliwość przez Trybunał, nie może już zostać zmodyfikowana. Należy jednak mieć na uwadze to, iż właściwa praktyka orzecznicza w sprawach inicjowanych skargą na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, zgodna ze standardami wynikającymi z orzecznictwa Trybunału, winna być kształtowana na bieżąco.