Przyznanie najemcy preferencji w nabywaniu spółdzielczych lokali mieszkalnych jest dopuszczalne także wówczas, gdy spółdzielnia odpłatnie przejęła mieszkania zakładowe. Nakaz przeniesienia własności lokalu w określonych okolicznościach na rzecz konkretnej osoby stanowi konstytucyjnie dopuszczalne ograniczenie prawa do dysponowania lokalem przez spółdzielnię mieszkaniową, szczególnie ze względu na powiązanie obowiązku przeniesienia własności z odpowiednim świadczeniem finansowym na jej rzecz. Ustawa zobowiązała bowiem najemcę do spłaty zadłużenia wynikającego z umowy najmu, a także do dokonania wpłaty wkładu budowlanego określonego proporcjonalnie do powierzchni lokalu (wyrok z 19 czerwca 2012 r., P 27/10).

Własność i inne prawa majątkowe

Konstytucyjne prawo własności nie podlega ochronie bezwzględnej (absolutnej). W wypadku wywłaszczenia dochodzi wręcz do całkowitego lub częściowego odjęcia tego prawa. Warunki dopuszczalności wywłaszczenia określone są w art. 21 ust. 2 Konstytucji. Przepis ten nie dotyczy jednakże sytuacji, które nastąpiły po wykorzystaniu nieruchomości na określony w decyzji wywłaszczeniowej cel publiczny. Z przepisu tego nie wynika zatem generalny obowiązek organów administracji publicznej zwrotu wywłaszczonej nieruchomości już po wykonaniu decyzji wywłaszczeniowej. Nie stanowi on adekwatnego wzorca dla oceny regulacji odnoszących się do statusu nieruchomości prawidłowo wywłaszczonych i wykorzystanych na cel publiczny, które następnie przeznaczono na realizację innego celu (wyrok z 13 grudnia 2012 r., P 12/11).

Ograniczenia własności mogą wiązać się z koniecznością realizacji określonego celu publicznego, takiego jak rozbudowa sieci dróg w Polsce. Z tego względu dopuszczalne było wyłączenie środków prawnych, które pozwalałyby byłemu właścicielowi na doprowadzenie do uchylenia decyzji wywłaszczeniowej oraz przywrócenia własności, w sytuacji, gdy na podstawie decyzji, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności, inwestor faktycznie rozpoczął budowę. W takich okolicznościach przywrócenie własności w wypadku choćby jednej nieruchomości wywłaszczonej pod inwestycję drogową mogłoby spowodować niedojście do skutku całej inwestycji (wyrok z 16 października 2012 r., K 4/10).

Własność może w pewnych okolicznościach podlegać ograniczeniom także ze względu na ochronę praw innych osób (np. wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie). Niemniej jednak regulacja, zgodnie z którą hipoteka ustanowiona na części ułamkowej nieruchomości obciążała części ułamkowe wszystkich nieruchomości, utworzone przez jej podział, prowadziła do nieproporcjonalnego ograniczenia praw współwłaścicieli nieruchomości, którzy nie zaciągnęli zobowiązania zabezpieczonego hipoteką na udziale we współwłasności. Mechanizm ten nie był konieczny do ochrony praw wierzyciela hipotecznego (wyrok z 10 lipca 2012 r., P 15/12).