Prawa socjalne

Ustawodawca ma znaczną swobodę w kształtowaniu zasad zabezpieczenia społecznego obywateli. Powszechny system ubezpieczenia społecznego oparty jest na podstawowym założeniu, że zasadniczo opłacanie składek uprawnia do świadczeń emerytalno-rentowych. Konstytucja nie wyklucza jednak możliwości ustawowego przyznania prawa do uzyskania świadczeń emerytalnych lub rentowych osobom, które przez jakiś czas swojego życia nie uczestniczyły w tworzeniu funduszu ubezpieczeniowego przez opłacanie składek. Ustawodawca może jednocześnie uzależnić prawo do nabycia tych świadczeń od spełnienia pewnych warunków, takich jak uzyskanie statusu repatrianta (wyrok z 29 maja 2012 r., SK 17/09).

Ustawodawca ma także prawo wprowadzić regulacje, które umożliwiają weryfikację decyzji o przyznaniu świadczeń emerytalno-rentowych w wypadkach, gdy uzyskały je osoby nieuprawnione. Takie regulacje nie mogą jednak prowadzić do nieograniczonej swobody organów w zakresie wzruszania prawomocnych decyzji przyznających świadczenie. Mechanizm, który nie określał ani przesłanek, ani ograniczeń czasowych dopuszczalności przeprowadzenia weryfikacji i który umożliwiał cofnięcie uprawnień emerytalno-rentowych także w oparciu o odmienną ocenę wcześniej zebranych dowodów, stanowił nieproporcjonalną ingerencję w prawo do zabezpieczenia społecznego (wyrok z 28 lutego 2012 r., K 5/11).

Elementem konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego jest prawo do waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych, z którego wynika konieczność utrzymywania odpowiedniego poziomu wartości realnej tych świadczeń. Ustawodawca ma natomiast możliwość określenia metody waloryzacji oraz konkretyzacji sposobu jej przeprowadzenia. Możliwa była zatem zamiana mechanizmu waloryzacji procentowej na waloryzację kwotową. Wartość świadczeń została przystosowana do spadku siły nabywczej pieniądza, a świadczeń tych nie sprowadzono poniżej poziomu minimum życiowego. Wprowadzony ustawą incydentalny mechanizm kwotowej waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych nie doprowadził do naruszenia istoty prawa do zabezpieczenia społecznego. Pozbawienie konstytucyjnego prawa do waloryzacji świadczeń jest czym innym niż zmiana metody waloryzowania ich wysokości (wyrok z 19 grudnia 2012 r., K 9/12).